Op de vierde dag van het bezoek gaat de delegatie, gedurende deze tweede dag in Athene, in groepen op pad. De ene groep bezoekt het vluchtelingenkamp in Schisto, een voorstad van Athene, de anderen maken kennis met het werk van hulporganisatie Caritas. Op beide plaatsen zijn de delegatieleden onder de indruk van het werk dat mensen voor hun naasten doen. Het zijn lichtpuntjes tussen de schrijnende verhalen van vluchtelingen die hier slechts een veilig leven willen, maar niet gehoord worden.
Opkomen voor rechten
Het bezoek aan het vluchtelingenkamp bij Schisto gebeurt onder leiding van Spyros Oikonomou van de Greek Council for Refugees. Hij zet zich onvermoeibaar in voor de rechten van vluchtelingen. Op de vraag wat hem drijft, zegt hij: “Ik heb altijd al interesse gehad in alles wat te maken heeft met mensenrechten. Solidariteit staat bij mij hoog in het vaandel.”
Het is een half uur rijden naar Schisto. Bij aankomst zien we – net als afgelopen dinsdag bij kamp Diavata – een hoge muur en prikkeldraad. We worden ontvangen in een schamel kantoorgebouw, maar de ontvangst door deze kampmanager is allerhartelijkst. Hij vertelt ons dat er momenteel ongeveer 650 mensen in het kamp wonen: 40 gezinnen en meerdere alleenreizenden. Dit is ongeveer de helft van de maximale capaciteit van het kamp. Het merendeel van de mensen komt uit Afghanistan en Syrië.
Toen de kampmanager hier 15 maanden geleden begon, waren er veel onlusten en onderlinge conflicten tussen de vluchtelingen in het kamp. Dat is nu gelukkig niet meer zo. “De ruzies bleken vooral te ontstaan tussen de verschillende etnische groepen van Afghanen die hier samen op een kleine oppervlakte moeten wonen. Samen met ons psychosociaal team zijn we met hen in gesprek gegaan en hebben we gekeken hoe conflicten kunnen wordt opgelost en hoe men op een goede manier met elkaar om kan gaan. Sindsdien gaat het veel beter en is de rust in het kamp weergekeerd.”
Handige qr-code
Het kamp heeft een speciale helpdesk die vluchtelingen psychosociale hulp aanbiedt, helpt bij asielaanvragen. Ook is er een kleuterschool. Tieners kunnen sporten, taallessen Engels en Grieks volgen en krijgen jobcoaching. Het invullen van documenten voor de asielaanvraag is een struikelblok voor veel vluchtelingen, omdat ze het Engels en Grieks vaak niet machtig zijn. De kampmanager ontwikkelde een handige qr-code waarmee vluchtelingen hun papieren kunnen scannen en er automatisch een e-mail op hun telefoon verschijnt met de tekst die ze naar het bureau voor asielaanvragen moeten sturen. “We merken echt het effect: procedures duren nu 2 of 3 maanden in plaats van jaren. Vluchtelingen weten nu veel eerder waar ze aan toe zijn.”
Waardig behandelen
De kampmanager benadrukt dat hij mensen niet aan hun lot overlaat. Dankzij een zekere ruimte in de wet kan hij vluchtelingen na een eerste afwijzing van hun asielaanvraag toch voorzien van hun basisbehoeften. “Na een eerste afwijzing verliezen mensen de rechten die ze hebben als asielzoeker, zoals hun leefgeld van 75 euro per maand. Hier in het kamp zorgen we ervoor dat ze nog steeds van de faciliteiten gebruik kunnen maken en hun maaltijden kunnen ontvangen. We laten hen niet zomaar zitten. Het is belangrijk mensen waardig te behandelen. Hen eten en drinken geven hoort daar zeker bij.”
Uitzichtloze situatie
Na het gesprek lopen we met de manager een ronde door het kamp. We zien rijen met grijze containerwoningen. Vluchtelingen leven hier met 6 personen of meer op een oppervlakte van 24 vierkante meter. Het valt ons op dat de mensen ons overal vriendelijk toelachen en al snel een praatje maken. Bij het onderkomen van de Syrische Hamad* mogen we binnen een kijkje nemen. Hamad woont hier met zijn zus, zwager en hun vijf kleine kinderen. We kunnen ons niet voorstellen dat je hier ‘s nachts nog een beetje kunt slapen. Hamad komt uit Raqqa en verloor op jonge leeftijd zijn ouders. Alles wat hij wil is een normaal leven, maar hij woont nu al 2 jaar hier in het kamp bij Athene. Zijn asielaanvraag is al 2 keer afgewezen, wat betekent dat hij feitelijk nauwelijks kans meer maakt om in Griekenland te mogen blijven. We zijn geraakt door zijn verhaal: de uitzichtloosheid waarin Hamad verkeert en de miserabele omstandigheden waarin hij zijn jeugdjaren doorbrengt.
Aandacht voor integratie
Het andere deel van de delegatie ging in gesprek met de medewerkers van twee organisaties, één van de Grieks-orthodoxe Kerk en één van de Rooms-katholieke Kerk. Ons trof de grote verwantschap in benadering en werkterreinen.
Apostoli is een NGO van het orthodoxe aartsbisdom van Athene. Gisteren brachten we al een bezoek aan de voedselbank bij het Larissa station. Later op de dag was er de bijzondere ontmoeting met aartsbisschop Ieronymos onder wiens verantwoordelijkheid Apostoli werkt. Vandaag spreken we op hun kantoor – dat zich in een pand van een orthodoxe parochie bevindt – met algemeen directeur Costis Dimtsas en zijn staf. We worden hartelijk ontvangen. Costis vertelt ons over de geschiedenis van zijn organisatie. In 2015 was Apostoli de eerste organisatie die vluchtelingen op Lesbos te hulp schoot. Later kwamen er ook andere NGO’s naar Lesbos, vaak met veel meer middelen. De dramatische situatie op de eilanden is inmiddels verbeterd. Zwaartepunt in het werk is momenteel, naast de voedselhulp aan de armen van de stad, onderwijs aan kinderen van 5 tot 17 jaar. We krijgen een korte documentaire te zien over het onderwijs, dat onontbeerlijk is voor het integratieproces.
Meermaals hoorden we dat het in Griekenland aan een goed integratiebeleid ontbreekt, maar kerkelijke organisaties zoals Apostoli zijn daar juist heel erg mee bezig. Nog steeds bestaat het idee dat vluchtelingen en migranten door willen naar Noord-West Europa, omdat het leven voor hen daar beter zou zijn. Costis betwijfelt dat en zou graag een programma willen ontwikkelen dat migranten helpt om in de horeca en het toerisme in Griekenland aan de slag te gaan. Ook de nieuwe instroom van vluchtelingen uit Oekraïne vraagt zijn aandacht. Aartsbisschop Ieronymos deed eergisteren de oproep aan instellingen en families om Oekraïners op te nemen. Inmiddels zijn er 10.000 Oekraïense vluchtelingen in Griekenland. Een aantal dat waarschijnlijk nog flink zal oplopen. Ook hij ziet het gevaar dat verschil gemaakt wordt tussen eerste en tweede klas vluchtelingen.
Elkaar zien
Van Apostoli gaan we te voet naar het bureau van Caritas Athene dat gevestigd is bij de rooms-katholieke Sint-Dyionisius kathedraal. Onderweg maken we een korte stop bij de orthodoxe kathedraal van rond 1840, een nationaal symbool en verbonden met de vrijheidsstrijd van de Grieken tegen de Osmaanse overheersing.
Op het hoofdkantoor van Caritas worden we ontvangen door mgr. Theodore Kontidis sj, sinds zes maanden de rooms-katholieke aartsbisschop van Athene, en een aantal medewerkers van Caritas. De Rooms-katholieke Kerk vormt met ca. 250.000 gelovigen een kleine minderheid in Griekenland. Het werk van Caritas is in de afgelopen zeven jaar ontzettend gegroeid en geprofessionaliseerd. Dankzij steun van Caritas internationalis en met name van de Catholic Relief Service (VS) konden programma’s en ook het aantal medewerkers flink worden uitgebreid. Bij Caritas Athene werken zo’n 100 mensen, deels in loondienst, deels als vrijwilliger. De programma’s die Caritas aanbiedt zijn vergelijkbaar met het programma aanbod van Apostoli. Ondanks die verwantschap is er nog niet veel samenwerking tussen beide organisaties. Caritas ziet mogelijkheden daartoe en zou dat ook graag willen. ‘Het is belangrijk we elkaar zien.
Buiten de boot
Samen met Kalliopi maken we een ronde. Eerst gaan we naar de gaarkeuken waar dagelijks zo’n 300 mensen komen. De Spaanse Begoña vertelt dat ze door haar parochiepriester hier terecht gekomen is. Samen met twee andere medewerkers verzorgt ze 300 maaltijden per dag. Vanwege de coronamaatregelen, want anders zouden het er 500 zijn. Daarna bezoeken we de telefonische hulpdienst en het cashprogramma dat financiële uitkeringen aan vluchtelingen en migranten die in de procedure zitten regelt. Dit gebeurt in opdracht van de overheid. De mensen van wie de procedure is afgesloten kunnen hierop geen beroep meer doen. Ongedocumenteerden en mensen van wie de asielaanvraag is afgewezen, vallen buiten de boot. In het gebouw is op de tweede verdieping een kledingmagazijn en op de vierde verdieping wordt Griekse les gegeven. Aan het einde van deze ronde is een ontmoeting met de programmamanagers ingepland. Uit hun presentaties blijkt dat de focus vooral gericht is op integratie van nieuwkomers.
Ervaringen en verwachtingen
We sluiten de dag af met een rondetafelgesprek bij partner Caritas. Inmiddels is de groep weer voltallig bij elkaar en zijn ook alle partners die we de afgelopen dagen in Athene hebben gesproken aangeschoven. In een afsluitend gesprek delen we ervaringen en verwachtingen met elkaar.
Iedere druppelt telt
Christien Crouwel is erg onder de indruk van al het werk voor vluchtelingen: het geeft hoop in hopeloze situaties. “De problemen hier zijn zo groot dat ik me kan voorstellen dat je soms het bijltje erbij neer wil gooien als hulpverlener. Maar kerken en hulporganisaties gaan door. Al is het maar een druppel op een gloeiende plaat, het is belangrijk dat je de hoop niet laat varen.”
Karin van den Broeke vertelt over de jongen die ze ontmoette in de shelter bij Synyparxis. Hij vertelde haar dat het zijn droom is om kapper te worden. Zijn kamer deelt hij met vier andere jongens. Bij zijn eigen bed heeft hij een hoekje ingericht waar hij plantjes kweekt. “Ook voor hem ligt hopeloosheid op de loer, toch maakt hij er het beste van. Het werk van de partners hier doet er echt toe, ze nemen de zorg voor kwetsbare kinderen op zich die er helemaal alleen voor staan.”
Annelies Klinefelter vindt de betrokkenheid van alle mensen die vluchtelingen hulp bieden indrukwekkend. “Ik geloof dat iedere druppel van het werk dat hier gebeurt iets betekent. Want veel druppels bij elkaar zorgen voor stromend wate r. Het is mijn hoop dat de wereld daardoor een betere plaats wordt.”
Geert van Dartel kijkt terug op een indrukwekkende week. “Er waren zoveel ontroerende momenten. Ik ben erg onder de indruk van het werk van de kerken en organisaties hier die vluchtelingen een sprankje hoop bieden. Dinsdag vroegen we de priester in de St. George Church van Neapolis om een zegen voor de reis. Het was een bijzonder moment om daar samen in een kring in de kerk te staan en het Onze Vader te bidden.”
Het verschil maken
Aan de partners wordt gevraagd hoe zij de kracht hebben om dit werk te blijven doen. Despina van Synyparxis werkt al heel veel jaren met kwetsbare mensen. “Je bent soms echt opgebrand. Het feit dat ik soms het verschil kan maken, al is het maar voor een paar mensen houdt me op de been. Daarom blijf ik doorgaan.”
Father George van Caritas: “Het zijn de kleine druppels die samen een grote golf zijn om dingen voor altijd te veranderen. Ook al zijn we verschillende organisaties, we werken aan hetzelfde doel. Dat we hier nu samen aan tafel zitten, is aan jullie als delegatie te danken. Ik hoop dat we vanaf nu meer samen optrekken en dit een mooi startpunt is.”
Samen komen we op een paar belangrijke conclusies die we mee terugnemen naar Nederland:
- Er is grote behoefte aan juridische bijstand voor mensen die vastzitten in het systeem
- Het is heel belangrijk om programma´s voor integratie in de Griekse samenleving te hebben
- Er moet iets gedaan worden voor mensen die vastzitten in de procedure en geen kant meer op kunnen
- De prioriteit ligt bij programma´s voor onderwijs en jobcoaching
- Kerken hebben een belangrijke rol als tussenpersoon en het dragen van programma’s. Zij hebben de contacten met mensen op het grondvlak.
*De naam Hamad is gefingeerd. Zijn echte naam is bij de delegatieleden bekend.
Tekst: Tineke van der Stok
Foto’s: Tineke van der Stok & Christien Crouwel
