Aan het begin van de vredesweek presenteerde Rolien Sasse in café Frascati in Amsterdam haar boek “Vrede. Wat het is en waarom het kan”. Sinds februari 2023 is zij directeur van PAX, de grootste vredesorganisatie in ons land. Haar boek is een persoonlijk relaas over het belang van de vasthoudende inzet voor vrede in een wereld die steeds meer gebukt gaat onder oorlog en geweld.
Sasse put veelvuldig uit haar lange ervaring als ontwikkelingswerker in Sierra Leona, Cambodja, Zuid-Afrika en Kenia. De vele anekdotes en concrete voorbeelden uit haar leven hebben een grote toegevoegde waarde. De inzet voor vrede is allesbehalve een gemakkelijk of naïef verhaal, maar krijgt gestalte in concrete, complexe situaties van onrecht, geweld en (post-)oorlog. Het deed haar inzien dat de vrede, die wij hier vaak zo vanzelfsprekend vinden, allerminst vanzelfsprekend is. ‘Wij zijn de uitzondering’, schrijft zij in de inleiding van het boek.
Wapens en macht
Twee grote oorlogen, die van Rusland tegen Oekraïne en van Israël tegen Hamas, drukken een stempel op het boek. Ten aanzien van Oekraïne onderkent Sasse de noodzaak van de militaire verdediging tegen de Russische agressie, maar zij is er niet van overtuigd dat wapens alleen de vrede nabij zullen brengen. In het boek klinkt de zorg door dat de nieuwe wapenwedloop negatief zal uitwerken op de betekenis van diplomatie, internationaal recht, ontwikkeling en mensenrechten als eminente waarborgen voor vrede.
Hoe broos het internationaal recht geworden is, komt naar voren in de passages over Israël en Palestina. Alle vredespogingen ten spijt is het sinds 1947 niet gelukt om op met behulp van het internationaal recht een duurzame vrede in het Midden-Oosten te waarborgen. Integendeel. Macht gaat al te vaak voor recht. Sasse is duidelijk in haar veroordeling van de brute aanslag van Hamas op 7 oktober, maar tevens van de onbeschrijfelijke afrekening met de Palestijnse bevolking in Gaza die daarop volgde. We staan vandaag voor de keuze tussen de rechtsorde en de maffiaorde, schrijft Sasse. Zij roept haar lezers op om te blijven opkomen voor internationaal recht, mensenrechten en de rechtsstaat.
Inzet voor vrede
In de huidige situatie vol oorlog en geweld kunnen we ons gemakkelijk machteloos voelen. In de laatste twee hoofdstukken brengt Sasse de inzet voor vrede dichterbij. Ons koopgedrag kan bijdragen aan het bevorderen van vrede. Sasse doet de oproep om een ethische bank te kiezen en geen producten te kopen uit bezette gebieden en om campagnes te steunen voor internationaal maatschappelijk ondernemen. Het zijn aansporingen tot zelfonderzoek.
Religieuze levenslessen
Rolien Sasse besteedt weinig aandacht aan de rol van religie in het vredeswerk. Die komt pas aan het einde van het boek aan de orde waar zij schrijft over haar ontmoeting in 1999 met de Cambodjaanse boeddhistische monnik Maha Goshananda, die bekend werd vanwege zijn werk in de vluchtelingenkampen en zijn vredesmarsen gericht op verzoening na de verschrikkingen van de Rode Khmer.
De levenslessen die ze in dat gesprek ontving, maakten indruk: ‘Vrede begint in ieder van ons. Als we zelf niet vredig zijn, dan kunnen we anderen ook geen vrede brengen. Vijf drijfveren in ons zijn de oorzaak van al het lijden: hebzucht, ijdelheid, woede, angst en bovenal onwetendheid. We moeten die drijfveren controleren en ze vervangen door vijf positieve drijfveren: vrijgevigheid, bescheidenheid, compassie, durf en bovenal wijsheid.’
Deze levenswijsheid kwam Rolien Sasse niet vreemd voor. Ze sloten naadloos aan bij de lessen die zij van haar ouders en in haar jeugd in de kerk had meegekregen. Het is belangrijk om te ontdekken en te blijven beseffen dat die principiële lessen gemeenschappelijke grond van de wereldgodsdiensten zijn en als zodanig van grote betekenis blijven en voor ieder bereikbaar die een vredestichter wil worden.
Sasse, Rolien (2025), Vrede. Wat het is en Waarom het kan, Zeist: uitgeverij Blossom Books
Geert van Dartel