Bij de presentatie van het Armoede-onderzoek 2019 aan staatssecretaris Van Ark, sprak mgr. Gerard de Korte onderstaande toespraak uit.
‘Drie jaar geleden waren wij in Utrecht voor de presentatie van het vorige onderzoek Armoede in Nederland Vandaag zijn wij in Rotterdam.
Ondanks het herstel van de economie na de grote crisis van 2008 is het leven van veel Nederlanders op sociaal- economisch terrein nog steeds onzeker. De getallen van dit jaar spreken boekdelen. De cijfers maken ook duidelijk dat de diaconale kracht van onze kerken nog steeds aanzienlijk is.
Misschien nog belangrijker dan de materiële hulp is de diaconale ontmoeting. Iemand die de moeite neemt jou te bezoeken, die je erbij houdt. Iemand die met je mee loopt. Duizenden kerkmensen maken iedere dag zò het geloof van hun doopsel waar en stellen op talloze plaatsen concrete daden van compassie en naastenliefde. Het gaat om daden van menselijkheid. Om solidariteit tussen mensen metterdaad.
Dit is helemaal in de lijn van het spreken van paus Franciscus. Tegenover een cultuur van de onverschilligheid pleit de paus voor een cultuur van solidariteit en barmhartigheid. Juist nu moeten wij de bestaanszekerheid van mensen zo goed mogelijk waarborgen. De waardigheid van mensen moet worden beschermd, juist ook van de kwetsbaren onder hen. Het gaat om een waardigheid die zij als schepselen van God hebben ontvangen.
In onze dagen doet de overheid een beroep op de burgers om te komen tot actief burgerschap en participatie. Een beroep op de verantwoordelijkheid van de burger kan vanuit het christelijk sociaal denken voluit worden gehonoreerd.
Ons nieuwe armoedeonderzoek maakt duidelijk dat talloze christenen ook daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid nemen en geld en tijd investeren om kwetsbare medeburgers te ondersteunen. Zij laten zich inspireren door Bijbelse verhalen, heel bijzonder het onderwijs van Jezus.
In dat onderwijs gaat het vaak over barmhartigheid. Om een hart hebben voor mensen in de ellende. Het gaat dan om zowel morele als sociale barmhartigheid.
Als gaat om sociale barmhartigheid hebben de meeste christenen het beeld van de barmhartige Samaritaan op het netvlies. De Samaritaan laat zich raken door een mens die door rovers is geplunderd en langs de kant van de weg ligt. Hij laat zich raken en komt in beweging. De wonden worden verzorgd en in een herberg kan de gewonde man weer op krachten komen.
Paus Franciscus noemt de Kerk een veldhospitaal. Mensen die gewond langs de kant de levensweg liggen zouden in de geloofsgemeenschap weer op krachten moeten komen en kunnen genezen. Bij de bestrijding van de armoede willen de kerken bondgenoten zijn van de overheid.
Maar indien nodig verheffen de kerken ook een profetische stem en wijzen zij de overheid op haar verantwoordelijkheid. Binnen het christelijk sociaal denken heet de overheid immers niet voor niets een schild voor de zwakken. Deze dag trekken de kerken opnieuw aan de bel en vragen van de overheid om bescherming van de waardigheid van onze arme burgers. In ons goede vaderland bestaat een hardnekkige kern van armen. Het gaat om honderdduizenden huishoudens waarbinnen even zovele kinderen en jongeren leven.
Christenen willen zich bij deze situatie niet neerleggen. De kerken willen niet op de stoel van regering of parlement gaan zitten. Zij zijn geen politieke partijen. Maar de kerken zijn wel instanties die met hun stem een bijdrage willen leveren aan het moreel kompas van onze samenleving.
Het valt in dit onderzoek op dat er meer hulpvragen zijn en meer gegeven antwoorden dan drie jaar geleden. De top vijf in de mensen in de problemen en de top vijf problemen zijn weinig gewijzigd, alleen door onderlinge verschuivingen. De gestegen hulpvragen, de mensen in nood en gesignaleerde problematieken geven niet de indruk dat er inzake de armoede bestrijding resultaten behaald zijn door het gevoerde beleid door de overheid. Daar zou en moet meer gedaan worden.
De kerken worden in ons land kleiner. Maar er zijn in ons land nog steeds duizenden actieve parochies en kerkelijke gemeenten. De kerkleden geven bovengemiddeld aan goede doelen en zijn ook bovengemiddeld als vrijwilliger actief. Laten wij ons daarin verheugen en zien wat wij teweeg kunnen brengen.
Jezus Christus roept ons tot een overvloedige gerechtigheid, in eigen land en wereldwijd. Dat vormt de opdracht voor ieder mens individueel maar moet ook zichtbaar worden in de ordening van de samenleving. Wij staan voor de uitdaging om ook in het huidige Nederland te komen tot een effectieve aanpak van de armoede. Om te komen tot concrete hulp aan mensen die leven op of rond het bestaansminimum.
Recent las ik in Trouw een interview met de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter. Hij sprak ook over de zin van ons bestaan. Een ander gelukkig maken, zo omschreef hij de zin van ons leven. Is dat niet een mooie omschrijving van wat christenen naastenliefde noemen? Een ander gelukkig maken. Individueel en collectief mogen wij bijdragen aan het geluk van andere mensen. Heel bijzonder van de armen en kwetsbaren in ons land.
Het zal ons tot zegen zijn.
Ik dank u wel.’
Mgr. Dr. Gerard de Korte
Bisschop van ’s-Hertogenbosch