In 1974 deed de Raad van Kerken de volgende oproep:
‘De Raad van Kerken moedigt alle pogingen aan om vorm te geven aan een nieuwe levensstijl, waarin de verantwoordelijkheid voor huidige en toekomstige generaties tot uitdrukking komt. Hij spreekt als zijn overtuiging uit, dat als antwoord op de stemmen die wijzen op de zeer kritieke toestand in de voedselsituatie in tal van delen van de wereld, zowel op korte als op lange termijn, niet alleen de samenstelling van de voedselpakketten moet worden herzien, maar dat tevens een zuiniger verbruik van grondstoffen en energie noodzakelijk is. Hij denkt daarbij aan een bewuste strijd tegen alle vormen van verspilling van voedsel en andere producten (wegwerpartikelen, water- en electriciteitsverbruik, gebruik van de eigen auto in plaats van openbaar vervoer, papier- en houtverbruik, nutteloze artikelen en opdringerige reclame via radio en televisie). Hij denkt met name aan een vermindering van het gebruik van dierlijke producten, nu vastgesteld is dat overmatige hoeveelheden graan worden gebruikt voor de productie van vlees.
De kerken dienen bij hun gebruik van eigen ruimte en middelen hierin voor te gaan. De vrijgekomen energie en geldbedragen dienen hun bestemming te krijgen in duidelijke en doorzichtige programma’s voor vernieuwing van de samenleving, zowel internationaal als in de onmiddellijke woonomgeving. Er dient te worden nagegaan voor welke groepen in onze eigen samenleving deze bovengenoemde voorstellen een onevenredig zware last vormen en hoe deze last billijk te verdelen is. Dit zal zonder politieke maatregelen niet tot stand kunnen komen. De Raad van Kerken roept alle leden van de kerken op in hun politieke partijen deze zaken met ernst aan de orde stellen.’
Voorpaginanieuws 9 augustus 2019:
‘VN Klimaatpanel: Stop de uitputting van de bodem. Om de aarde leefbaar te houden moeten we anders eten en anders met land omgaan, waarschuwen wetenschappers. Want land is de bodem onder ons bestaan’.
Deze voorpaginakop wordt in Trouw van die dag nader toegelicht: ‘Ander dieet komt klimaat ten goede. Verspilling van voedsel is een groeiend probleem, meldt het VN-klimaatpanel IPCC in het rapport over landgebruik dat gisteren werd gepresenteerd. Een kwart tot een derde van alle voedsel wereldwijd wordt verspild of gaat verloren. Eetgewoonten in rijkere landen leiden bovendien tot hogere uitstoot van broeikasgassen, zeggen de wetenschappers van het klimaat panel. Bij de productie van vlees komt veel meer CO2 vrij. Gebalanceerde diëten met groenten, granen en fruit zorgen voor minder klimaatproblemen.’
De tijd vooruit
Het kan fascinerend zijn de oproep van de Raad uit 1974 na 45 jaar te lezen met de krant van 2019 er naast. De oproep was de aanvang van de actie Nieuwe Levensstijl, waaraan ongeveer 700 groepen deelnamen, de meeste oecumenisch van samenstelling. Er kwam een stroom van werkmateriaal beschikbaar. Vanuit het buitenland was er veel belangstelling: Nederlandse kerken liepen voorop. Er was ook kritiek, onder meer van ondernemers, boeren en slagers. Ook kritiek van links en rechts in de kerk. Orthodox rechts zag er een uiting van secularisatie in. Groepen aan de linkerkant van de kerk zagen er een verdoezeling in van het belang van klassenstrijd. Met deze critici werd het gesprek gezocht en aangegaan.
Opvallend is in een terugblik de grote aandacht voor de vraag hoe de lasten te verdelen, of de onderkant van de samenleving en bepaalde beroepsgroepen niet onevenredig belast zouden worden. De lijnen naar actuele politieke discussies zijn niet moeilijk te trekken. Opvallend is dat ook het gebruik van eigen ruimte en middelen van de kerken benoemd worden: de concrete vergroening van kerkgebouwen had toen al kunnen en moeten beginnen. Lidkerken van de Raad hebben in het kader van de actie op verschillende wijzen geprobeerd de discussie over verdeling van arbeid en inkomen op gang te brengen, ook door binnenkerkelijke experimenten met delen, die helaas door de toegenomen welvaart weer uit zicht raakten.
Het waren ‘ongekende jaren’: door de radicale oproep die individueel, maar ook politiek vertaald moest worden, en de oecumenische inzet daarvoor door de Raad, in samenwerking met en met uitdrukkelijke steun van lidkerken. Het zijn ook ‘ongekende jaren’ in de zin van onbekende, vergeten jaren. Of zelfs verguisde jaren, vanuit het onterechte verwijt dat ‘alles politiek werd’. In een project ‘Ongekende jaren’ proberen nu een aantal betrokkenen uit die tijd deze meer toegankelijk te maken, ook met het oog op de actualiteit. Vaak wordt gezegd dat kerken achterop lopen. Maar misschien liepen ze met de oproep in 1974 wel profetisch voorop, voor de muziek uit (of ook te ver voor de muziek uit?). Muziek die in de volgende 45 jaar vooral vals klonk, met vele verloren jaren die het vinden van een oplossing steeds moeilijker hebben gemaakt. Waren de kerken 45 jaren te vroeg of is de samenleving 45 jaar te laat?
Het wordt tijd om te zoeken naar nieuwe muziek, een nieuw soort symfonie waarin verschillende muziekstijlen in onze samenleving, ook die van de christelijke kerken, gaan samenklinken. Er staat door de klimaatverandering veel op het spel, ook voor alles wat christenen geloven en hopen.
Hans Schravesande
Foto: Wilma Sijbrandij