Een El-Dorado voor mensen die een beetje thuiszijn in de bijbelverhalen. Dat is het zeker. Want de pointes van het Oude als het Nieuwe Testament zijn uitgebeeld. Maar het is meer dan een Bijbels Museum in zandsculpturen. Er komen ongekend veel motieven naar voren van cultuur en oecumene om de 3-D-voorstellingen in een enkel format te vangen. Het woord ‘christelijke cultuurgeschiedenis’ komt misschien in de buurt.
‘Zandverhalen’ in Elburg omvat drie grote hallen en is 30 juni geopend; informeel geopend, want men gunt zichzelf de tijd om nog een paar kinderziektes weg te werken, voordat er een officiële opening zal zijn. Maar je kunt als bezoeker al wel gewoon een entreekaartje kopen, de pakweg 150 levensgrote sculpturen 
bekijken en aan het einde van je ontdekkingstocht na anderhalf, twee uur neerstrijken in een strandpaviljoen waar de spijskaart met gevoel voor humor refereert aan Bijbelse taferelen om je te verleiden de innerlijke mens te sterken.
Goedkoop vermaak is het niet. Daarvoor is de ethische boodschap te sterk. De bezoeker wordt al voor de kassa gesommeerd eerst buiten de steiger te beklimmen van een botter. In de botter liggen vluchtelingen, die een mix verraden van oosterlingen uit Bijbelse tijden en hedendaagse vluchtelingen die Europa niet binnenkomen. Eenmaal binnen keert het thema af en toe terug. Bijvoorbeeld in de hal waarin een oerwoud van takken, kruisen, waternymfen en mensengestalten verwarring oproepen. Een tekst heeft als titel ‘Het avondland’ en in twee alinea’s staat onder meer: ‘In dit christelijke Europa waar Moslims, Joden, Boeddhisten, Zigeuners en vele andere niet welkom waren, woedt nog steeds de vraag hoe wij ons moeten gedragen tegenover hen die onze stranden weten te bereiken’.
Een ander onderdeel van de hal brengt de kerken in beeld. Een fors grijze massa zand met daarboven op de St. Pieter uit Rome sluit aan bij een tekst uit Mattheüs 16: ‘Op deze rots zal ik mijn kerk 
bouwen’. Een paus is in de rots afgebeeld met twee handen zegenend omhoog. Schuin tegenover hem is Luther te herkennen, zoals ook Calvijn in deze expositie, afgebeeld met een opgeheven vingertje. ‘Een vinger die door velen is overgenomen’, schrijft Aad Peters, creatief brein achter de zandsculpturen, ‘en splitsing en verdeeldheid in de kerkelijke wereld heeft gebracht. Velen hebben hun koffers gepakt en zijn hun eigen weg gegaan’.
De vormgevers van de tentoonstelling kiezen geen partij tussen de kerken. Daarvoor wil de kunstenaar een te eigen en onafhankelijke koers volgen. Hij signaleert. Al zal de toeschouwer bij het onderdeel over de beeldenstorm een gevoel bekruipen, dat de vormgever moeite gedaan heeft de scherven vlijmscherp te laten zijn. ‘Het vingertje van Luther creëerde een storm, een beeldenstorm. (…) De beeldenstorm was een feit, ook in Elburg, waar het Agnietenklooster vol stond met vrome beelden die werden aanbeden door de nonnen. Ze werden gesloopt door de aanhangers van Luther’.
Pas in het tweede gedeelte van de hallen komt de bezoeker bij het bijbelverhaal. Calvijn leidt hem binnen. Als gezegd is de theoloog met een waarschuwend vingertje omhoog afgebeeld. ‘Wij wonen vijf 
meter onder de zeespiegel dus wij blijven wel serieus als u nu door de grote sluisdeuren het eeuwen oude bijbelverhaal instapt’. En werkelijk de bezoeker passeert twee gigantische sluizen, die wellicht ooit ergens in Elburg dienst hebben gedaan. Hugo van Woerden, directeur van Zandverhalen, weet te vertellen dat Aad Peters destijds in de hal eerst die grote coulissen heeft laten plaatsen. ‘Ze moesten worden aangebracht met zwaar materieel. Daar was later geen gelegenheid meer voor’. En zo heeft Peters van groot naar klein werkend een expositie tot stand gebracht die tot de grootste indoor-zandsculptuur-presentaties van de wereld moeten worden gerekend.
In het Bijbelse gedeelte ervaar je als Bijbellezer opnieuw de eigenzinnigheid van de kunstenaar. Met speels gemak vergelijkt hij vijf van de grotere rechters en koningen uit Israël met de ‘big five’, zoals Afrikakenners de term kennen uit het warme continent. En belangrijke bijbelse figuren als Abraham, Jozef en Mozes worden vergeleken met enkele farao’s. En met speelse fantasie weet de kunstenaar te melden dat er weinig geschreven staat over de eerste dertig jaar van Jezus. ‘We kunnen ons voorstellen, dat hij met enige regelmaat zijn krachten heeft uitgeprobeerd op de mens en zijn vriend Johannes’. En zo komt Aad Peters tot figuren van Jezus en 
Johannes die een handjedruk doen.
De kunstenaar heeft voldoende lef om de geboorte van Jezus niet af te beelden. In plaats daarvan heeft hij een tafereel gemaakt waarin Elizabeth en Maria met hun kroost elkaar ontmoeten. ‘We hadden hier kunnen beginnen met het overbekende kerstverhaal maar vonden het mooier om u de ontmoeting van twee hartsvrienden en vriendinnen te laten zien. De oude Elizabeth met haar zoon Johannes, die later de naam ‘Johannes de Doper’ zou krijgen en natuurlijk Maria met haar pas geboren kind Jezus, dat de wereld zou veranderen’.
Waar de kunstenaar – net als de evangelisten Markus en Johannes – dus terughoudend is over de geboorte, zo uitvoerig laat hij het lijden en de opstanding aan bod komen. In twaalf kijkdozen die half in het donker staan wordt de bezoeker meegenomen in het lijdensverhaal. Peters kiest steeds een onverwachte invalshoek, zoals de blijdschap van Barabas als hij wordt vrijgesproken. En ook de weergave van het avondmaal, dat Jezus had met zijn discipelen, zal bezoekers tot nadenken stemmen. Voor Peters is de maaltijd een uitbundige ontmoeting, waarin de discipelen onder invloed van wijn en ontspanning behoorlijk onderuit zakken, terwijl de benen 
onder de tafel in een kluwen tevoorschijn komen voor de nijvere handen van de Heer die de voeten reinigt.
Zandverhalen is in die zin af, dat de bezoeker een complete levensfilosofie krijgt aangereikt van Peters, dwars door culturen heen. Tegelijk werken kunstenaars nog verder aan het project. Een gedeelte over de spiritualiteit in Staphorst is net klaar. ‘Ik wil nog iets meer zichtbaar maken van de opstanding’, zegt Aad Peters desgevraagd, ‘want ik vind het onderdeel met de laatste voetstappen nog wel wat mager’.
Wie de haven van Elburg opzoekt, ziet aan de noordkade de ‘Zandverhalen’. De expositie is zeven dagen open, van 10 uur ’s ochtends tot 8 acht uur ’s avonds. Voor € 16,50 mag een volwassene naar binnen; kinderen krijgen korting.
Foto’s:
1. Bootvluchtelingen in een botter
2. Het Avondland
3. Abel
4. Willibrord, let ook op de toeschouwer
5. Maria en Elizabeth met hun kinderen
6. Jezus en Johannes in een krachtenmeting
7. Luther tegen de achtergrond van het Vaticaan en de paus