Ik zou u willen voorstellen om eens een mystery-worshipper in uw kerk uit te nodigen en die na afloop een rapportage te laten uitbrengen over de gastvrijheid van uw kerk. Er is geen kerk die zichzelf niet ziet als een gastvrije kerk, maar het zou nog wel eens verrassend kunnen zijn wat zo’n mystery-worshipper u na afloop toevertrouwt.
Michael Harvey deed deze concrete suggestie tijdens de studiemiddag vrijdag 21 april in Nijkerk. De zaal zat vol kerkelijk kader vanuit 22 verschillende kerken die meedoen met het initiatief Kerkproeverij op zondag 10 september (en voor de zaterdagvieringen: 9 september). Het was een historische bijeenkomst, omdat het voor het eerst in de geschiedenis is dat zoveel kerken samen een missionair programma uitvoeren. En ook uitzonderlijk is het, dat de Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk samen het voortouw in deze concrete middag hadden. De twee grootste kerken werken weliswaar samen op andere terreinen, geldwerving met name (Kerkbalans) en juridisch eigenbelang (CIO), maar dat ze nu ook op missionair terrein schouder aan schouder staan was tot nu toe iets wat met de tong werd beleden, maar niet met de benen werd gedragen. Hoewel de zaal goed gevuld was zullen weinig bezoekers zich dit uitzonderlijke moment hebben gerealiseerd toen Nynke Dijkstra (PKN) en Arjen Bultsma (RKK) samen vanachter een kleine lessenaar de bijeenkomst openden.
Pastoor Arjen Bultsma, lid van de Raad van Kerken namens de RKK, herinnerde aan het begin van de campagne. Het was een opmerking van Ruan Crew, de Anglicaanse afgevaardigde in de Raad van Kerken, tijdens de bespreking van een Remonstrantse ledenwervingscampagne. Hij vertelde hoe de Anglicaanse Kerk in het Verenigd Koninkrijk al vanaf 2004 zoiets kent als een Back to Church Sunday. Dat was het startschot om eerst in de context van de Raad van Kerken Michael Harvey naar Nederland te halen. En nu was hij er dus weer. Voor een veel breder publiek en in een stadium halverwege de campagne naar 10 (en 9) september, als de Nederlandse gelovigen worden gevraagd om zelf iemand uit te nodigen en mee te nemen naar een kerkdienst. Michael Harvey gaf de context van zo’n eenvoudig gebaar. En die context is ruim, het heeft uiteindelijk te maken met een cultuuromslag voor de westerse kerken; het moet toe naar een cultuur van uitnodigingen.
Michael Harvey gaf eerst nog maar eens de cijfers die meer dan 12 jaar ervaring hem hebben geleverd. De eerste keer, in 2004, in Manchester deden er 160 kerken mee en 2000 mensen accepteerden de invitatie. Inmiddels doen er in het Verenigd Koninkrijk 4700 kerken mee, en zijn er zo’n 81.956 eerste bezoekers. Vele honderdduizenden mensen worden er uitgenodigd per jaar. Na vijf maanden blijkt dat er in het diocees Lichfield 15 procent van de genodigden regelmatig in de kerk komen; 50 procent staat open voor verdere invitaties en 35 procent heeft geen contact onderhouden. In totaal zijn er 17 landen waarin de campagne wordt gevoerd, en dat zijn zo’n 25.000 kerken.
Het bijzondere van de campagne Kerkproeverij is, dat je er eigenlijk amper geld voor hoeft uit te trekken. Je kan eventueel wat kaartjes drukken. Of een paar posters printen. Maar het zijn vooral de gemeenteleden en parochianen zelf die beslissend zijn. Veel mensen zijn niet van plan om iemand anders uit te nodigen. Zeker 80 tot 95 procent wil dat niet. Toch is bekend dat zeker 70 procent van mensen die potentieel gevraagd worden het wel leuk vinden om te worden benaderd. Daarom spreekt Michael Harvey van het ‘unlocking the growth’, het opheffen van de blokkeringen.
Het zijn vooral de persoonlijke uitnodigingen die het verschil kunnen maken. Het heeft weinig zin om mensen met een mailing te benaderen. Harvey sprak over ‘het incarnatie aspect van de invitatie’. Het is de dynamiek van het persoonlijk contact waardoor genodigden zich laten meenemen. Daarbij is het voor nieuwkomers makkelijker om te komen als er anderen zijn die ook voor het eerst weer een kerkdienst bijwonen.
Harvey stelde vervolgens aan het publiek de vraag hoe ze op dit moment mensen welkom heten voorafgaand aan de dienst, tijdens de dienst en na de dienst. Er kwamen talloze reacties. ‘Ik zou tegen de mensen willen zeggen: ‘Gefeliciteerd, u komt in contact met het heilige’, zei pastoor Age Kramer van de Oud-Katholieke Kerk. Hij doelde daarmee op de meerwaarde van een eredienst, waarin je nieuwe mensen laat delen. ‘Wij hebben altijd iemand bij de deur die de mensen welkom heet en in de ogen kijkt’, zei majoor Robert Paul Fennema van het Leger des Heils. ‘Wij hebben met de paaswake speciaal een imam uitgenodigd en met enkele andere gasten aan de viering laten deelnemen. Hij bleef na afloop drie kwartier en sprak met ons over de bijbel en over zijn geloof. En hij nodigde ons uit en samen maakten we een app voor Turkse mensen’, zei Vlaardingerbroek. Harvey stelde dat het belangrijk is om te blijven analyseren of je het nog beter zou kunnen doen. Vandaar ook de suggestie van een mystery guest.
Hoewel de gelovigen een essentiële rol spelen in de campagne, moet het niet zo zijn, dat het succes van de campagne wordt afgemeten aan het aantal mensen dat de kerk bezoekt. Michael Harvey heeft toch al moeite met dat woord ‘succes’. Dat is iets wat de wereld in de greep houdt. Hij sprak liever van ‘geloofsvertrouwen’. En benadrukte dat mensen allemaal een rol spelen in de cultuur van uitnodigingen, de één is als Paulus die zaait, de ander is als Apollos die begiet, maar het is God zelf die de groei geeft. Ik heb veel fouten gemaakt in de achterliggende jaren, zei Harvey, maar dat geeft niet. De Schrift zegt: ‘Wie vraagt, ontvangt’. Het is onze taak te vragen, actief uit te nodigen. En dan zal God op zijn manier wasdom verlenen.
De zaal kreeg vervolgens de vraag voorgelegd: ‘Wat blokkeert mensen in hun gemeente om hun vrienden uit te nodigen’. Er kwamen weer veel reacties. ‘Weinig mensen hebben voor zichzelf diepe relaties’, zei een dominee. ‘We zitten gevangen in onze privacy-opvattingen’, zei een ander. ‘Misschien missen we zelf wel een diepe relatie met God’. Harvey bracht de reacties samen onder de noemer van ‘angst’. ‘We zijn bang voor een ‘ja’’, zei hij. En ‘We lijden aan het Brandende Doornstruik Syndroom’, waarmee hij verwees naar Mozes die werd geroepen, maar de last van de roeping probeerde af te wentelen op Aäron.
Uiteindelijk noemde Michael Harvey het belangrijk dat één gemeentelid een ander gemeentelid uitnodigt. ‘De invitatie is het succes’. Het ja of nee hoort God toe. Daarom is hij uiteindelijk meer geïnteresseerd als organisator in de uitnodiger dan in de genodigde. Hij noemde de angst voor de afwijzing misplaatst. Hoewel men in de kerk vaak niet het woord ‘angst’ gebruikt, maar spreekt over ‘ik ben bezorgd’, of ‘dit is een gevoelige situatie’. Harvey verwees naar het bijbelwoord: ‘Wees niet bang, want Ik ben bij je’. Harvey citeerde de Portugees Antonio Damasio: ‘Cognition rests on an edifice of emotion’. Hij laat daarin zien dat de emotie aan de redenering vooraf gaat. Harvey zei dan ook, dat het prima is als mensen angst voelen, maar ze mogen er zich niet door laten leiden. ‘Vrees en geloof zijn beide vormen van geloof, namelijk dat er iets zal gaan gebeuren, wat nog niet is gebeurd. Vrees is dus ook een geloof. Het is alleen een geloof in de verkeerde zaak’.
Harvey verweest naar de persoon van Jezus, die zelf angst kende. In zijn boek ‘Meer dan welkom’ geeft Harvey de handvaten die gelovigen van Jezus kunnen leren. Hij noemt er vijf: ze kunnen hun vrienden erbij betrekken, ze kunnen hun emoties uiten, ze kunnen ze in hun gebed verwoorden, ze kunnen met andere ogen naar de situatie leren kijken en ze kunnen de angsten onder ogen zien en ze leren hanteren.
Foto’s:
1. Ds. Nynke Dijkstra en pastoor Arjen Bultsma geven gezicht aan een unieke samenwerking van PKN en RKK
2. Michael Harvey
3. Zaalgesprekken onderbraken het humoristische en herkenbare betoog van Michael Harvey
4. En na een zaalgesprek is het weer inventariseren van de oogst
5. De jongste bezoeker
6. De media als partner, links Leo Fijen van KRO en Adveniat; en rechts Laetitia van der Lans van de Zalige Zalm