Terugkijkend op 2016 kan je concluderen, dat de contacten tussen de drie monotheïstische religies wereldwijd zich lijken te verbeteren. In Nederland is er een praktische samenwerking gegroeid, die aansluit bij wereldwijde ontwikkelingen, waarin een ideële onderbouwing van onderling respect onder woorden is gebracht.
Begin 2016 berichtten we op deze website over de verklaring van Marrakesh, waarin 300 islamitische geleerden bijeen in de Marokkaanse plaats zich uitspreken tegen vervolging van minderheden door het leggen van een basis van onderlinge samenwerking van de monotheïtische religies.
Ook van Joodse zijde is er een recente verklaring, waarin contact gezocht wordt buiten eigen kring. Het blad ‘Judaica, Beiträge zum Verstehen des Judentums’ bericht er over. De tekst is opgesteld door meer dan 25 vooraanstaande rabbijnen, waarin ze oproepen tot samenwerking van Joden en Christenen door erkenning van de identiteit van Christenen en respect voor hun geloof gebaseerd op onder meer het Nieuwe Testament.
‘Na bijna twee millennia van wederzijdse vijandigheid en vervreemding, erkennen wij de historische mogelijkheid die voor ons ligt’, aldus de orthodoxe rabbijnen uit Israël, de VS en Europa. ‘We zoeken de wil van onze Vader in de Hemel te doen door het accepteren van de hand die ons wordt aangereikt door onze christelijke broeders en zusters. Joden en Christenen moeten samenwerken als partners om de morele veranderen die voor ons liggen een plek te geven’.
‘Jezus bracht een dubbele weldaad aan de wereld’, verklaart de groep rabbijnen. ‘Aan de ene kant heeft hij de Torah van Mozes majestueus bekrachtigd (…) en niet één van onze geleerden sprak nadrukkelijker over de onveranderlijkheid van de Thora,’ en aan de andere kant ‘verwijderde Hij afgoden van de volken.’
Rabbi dr. Eugene Korn, wetenschappelijk directeur van het Centrum voor Joods-christelijke Begrip en Samenwerking merkt op, ‘De doorbraak van deze proclamatie is dat invloedrijke orthodoxe rabbijnen in alle centra van het Joodse leven eindelijk hebben erkend dat (…) het christendom en het Jodendom veel gemeen hebben op geestelijk en praktisch terrein. Gezien onze vergiftigde geschiedenis, is dit ongekend in de orthodoxie.’
In zeven punten zetten deze orthodoxe rabbijnen de lijn uit tot toenadering tussen Joden en Christenen:
1. De Shoah eindigde 70 jaar geleden. Het was de kromgetrokken climax van eeuwen aan gebrek aan respect, onderdrukking en afwijzing van Joden en de daaruit voortvloeiende vijandschap die zich tussen Joden en Christenen ontwikkelde. Achteraf gezien is het duidelijk dat het niet doorbreken hiervan en het niet verbonden zijn in een constructieve dialoog voor het welzijn van de mensheid de weerstand verzwakte tegen de kwade krachten van het antisemitisme dat de wereld overspoelde in
moord en genocide.
2. Wij (rabbijnen) erkennen dat sinds het Tweede Vaticaans Concilie de officiële leer van de Katholieke Kerk over het Jodendom fundamenteel en onherroepelijk is veranderd. Met de afkondiging van Nostra Aetate vijftig jaar geleden is een proces begonnen van verzoening tussen onze twee gemeenschappen. Nostra Aetate en de latere officiële kerkelijke documenten inspireerden ondubbelzinnig verwerping van iedere vorm van antisemitisme, bevestigen het eeuwige verbond tussen G’d en het Joodse volk, verwerpen Deicide en benadrukken de unieke relatie tussen Christenen en Joden, die worden genoemd ‘onze oudste broer’ door paus Johannes Paulus II en ‘onze vaderen in het geloof’ door paus Benedictus XVI. Op deze basis begonnen Rooms-Katholieke en andere Christelijke leiders een eerlijke dialoog met Joden, die de laatste vijf decennia is gegroeid. Wij waarderen de kerkelijke bevestiging van Israëls unieke plaats in de heilige geschiedenis en de uiteindelijke wereldverlossing. Vandaag hebben Joden oprechte liefde en respect ervaren van veel christenen die zijn uitgedrukt in vele dialooginitiatieven, ontmoetingen en conferenties over de wereld.
3. Net als Maimonides en Jehudah Halevi, erkennen wij dat het christendom noch een ongeval, noch een fout is, maar de gewilde goddelijke uitkomst en geschenk aan de volken. In de scheiding tussen Jodendom en Christendom wilde God een scheiding tussen partners met aanzienlijke theologische verschillen, maar geen scheiding tussen vijanden. Rabbi Jacob Emden schreef: ‘Jezus bracht een dubbele goedheid aan de wereld. Aan de ene kant versterkte hij de Thora van Mozes majesteitelijk… en niet een van onze geleerden sprak nadrukkelijker over de onveranderlijkheid van de Thora. Aan de andere kant verwijderde hij de afgoden van de volken en droeg hij hen de zeven Noachitische geboden op zodat zij zich niet zouden gedragen als dieren in het veld, en prentte hij bij hen stevige morele trekken in… Christelijke gemeenschappen werken ter wille van de hemel, zijn bestemd om te blijven, zijn bedoeld omwille van de hemel en hun beloning zal hen niet onthouden worden’. Rabbijn Samson Raphael Hirsch leerde ons dat christenen “ de Joodse Bijbel hebben geaccepteerd als boek van goddelijke openbaring. Zij belijden hun geloof in de G’d van hemel en aarde zoals verkondigd in de Bijbel en zij erkennen de soevereiniteit van de Goddelijke Voorzienigheid. Nu de Katholieke Kerk het eeuwige verbond tussen G’d en Israël heeft erkend, kunnen wij Joden de doorgaande constructieve geldigheid van het christendom als onze partner in de wereldverlossing erkennen, zonder enige angst dat dit zal worden gebruikt voor missionaire doeleinden. Zoals verklaard door het Opperrabbinaat van Israëls Bilaterale Overleg met de Heilige Stoel onder het leiderschap van Rabbi Shear Yashuv Cohen, ‘wij zijn niet langer vijanden, maar eenduidige partners in het articuleren van de essentiële morele waarden voor het overleven en het welzijn van de mensheid’. Geen van ons beiden kan Gods missie in deze wereld alleen vervullen.
4. Zowel Joden als Christenen hebben een gemeenschappelijk verbondsopdracht om de wereld te vervolmaken onder de soevereiniteit van de Almachtige, zodat de hele mensheid Zijn Naam zal aanroepen en gruwelen verwijderd zullen zijn van deze aarde. Wij begrijpen de aarzeling van beide partijen om deze waarheid te bevestigen en we roepen onze gemeenschappen op om deze angsten te overwinnen zodat een relatie kan worden gevestigd van vertrouwen en respect. Rabbijn Hirsch leerde ook dat de Talmoed “Christenen op exact hetzelfde niveau plaatst als Joden met betrekking tot de plichten van mens tot mens. Zij hebben een claim op het voordeel van alle plichten, niet alleen van rechtvaardigheid, maar ook van daadwerkelijke menselijke broederlijke liefde”. In het verleden werden de relaties tussen Christenen en Joden vaak gezien door de vijandige relatie tussen Ezau en Jacob, maar Rabbi Naftali Zvi Berliner (Netziv) heeft al begrepen aan het eind van de 19e eeuw dat Joden en Christenen bestemd zijn door God om liefdevolle partners te zijn: “ In de toekomst, wanneer de kinderen van Esau door een zuivere geest bewogen het volk van Israël en hun waarden erkennen, dan zullen ook wij bewogen worden om te erkennen dat Esau onze broer is”.
5. Wij Joden en Christenen hebben meer gemeenschappelijk dan dat ons scheidt; het ethische monotheïsme van Abraham; de relatie met de Ene Schepper van Hemel en Aarde, Die van ons houdt en voor ons allen zorgt; de Joodse heilige Schrift; een geloof in een bindende traditie; de waarde van het leven, familie, medelijdende gerechtigheid; rechtvaardigheid; onvervreemdbare vrijheid; universele liefde en ultieme wereldvrede. Rabbi Mozes Rivkis (Be’er Hagoleh) bevestigt dit en schreef dat ‘de Wijzen refereerden alleen naar de afgoderij van hun dagen, ieder die niet geloofde in de Schepping van de wereld, de Exodus, Gods wonderdaden en de door G’d gegeven wet. In tegenstelling, de mensen onder wie wij nu verspreid zijn, geloven al deze essentiële zaken van religie’.
6. Ons partnerschap minimaliseert op geen enkele wijze de lopende verschillen tussen de twee gemeenschappen en religies. Wij geloven dat G’d vele boodschappers gebruikt om Zijn waarheid te openbaren, terwijl wij de fundamentele ethische verplichting bevestigen die alle mensen hebben voor G’d dat het Judaïsme altijd heeft onderwezen door het universele Noachitische verbond.
7. In het navolgen van G’d moeten Joden en Christenen modellen aanbieden voor dienstbaarheid, onvoorwaardelijke liefde en heiligheid. Wij zijn allen geschapen naar G’ds Heilige beeld, en Joden en Christenen zullen blijvend gewijd zijn aan het Verbond door het spelen van een actieve rol in de verlossing van de wereld.
De Raad van Kerken werkt nauw samen met zowel moslims als joden in het OJCM (Overlegorgaan van Joden, Christenen en Moslims). Een verklaring als bovenstaande geeft, net als de verklaring van Marrakesh, een basis aan het overleg. De reacties overziend in het jaar dat bovenstaande verklaring beschikbaar is, kan je tegelijk vaststellen dat er ook terughoudendheid is. Rabbijn Lody B. van de Kamp verklaarde in het Reformatorisch Dagblad over de tekst: ‘De verbondenheid tussen orthodoxe joden en christenen kan nooit een echte geloofsverbondenheid zijn’. Het kan dan ook niet de bedoeling zijn, zo zegt hij, ‘dat de jood uiteindelijk de christelijke messias gaat erkennen’. De verbondenheid gaat met name ome een gezamenlijke maatschappelijke betrokkenheid, uitgaande van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor G’ds schepping. Dat is overigens ook de insteek van het OJCM.
Foto’s
1. Wat breng je je kinderen bij vanuit je eigen traditie en hoe breng je de verhouding in naar andere tradities? (jongen doet bar mistwah bij de klaagmuur)
2. Vreugde van jongeren bij de klaagmuur
3. De Israëlische overheid verwelkomde gasten op Ben Goerian met een kerstboom (veel gebruikt bij het christelijke kerstfeest) en een chanoekkah (kaarsen die worden aangestoken bij het chanoekkah-feest)
4. In de Joodse traditie houdt men de oudsten in ere; hier de kroon op het graf van Maimonides in Tiberias; dagelijks komen er tientallen Joden om te bidden
5. Jeruzalem is een stad van diverse religies; religie wordt niet ontkend, maar iedere religie wordt in zijn waarde gelaten; vandaar dat de christenen gewoon een gelukkig kerstfeest kan worden toegewenst
6. Het zijn de woorden en de letters die doorwerken; hier verwerkt in een boom van leven opgesteld door een kunstenaar in het open lucht museum in Tiberias