De verschillen tussen de kerk in Engeland en de kerk in Nederland zijn groot. ‘Ik moest er vooral aan wennen dat de kerk in Engeland automatisch onderdeel is van een bredere gemeenschap. Aan de andere kant van de Noordzee word je als pastor zelfs gerespecteerd door mensen die niet bij de kerk betrokken zijn. Je hoort er intrinsiek bij de gemeenschap. Maar dat is in Nederland heel anders’.
Tijdens zijn serie van werkbezoeken aan lidkerken bezocht Dirk Gudde met Klaas van der Kamp afgelopen woensdag 30 november de Anglicaanse Kerk in Nederland. Diverse priesters uit deze kerk hebben hun wortels aan de andere kant van de zee en zijn goed in staat de situatie in Groot-Britannië te vergelijken met die in Nederland. Ze noemen het verschil in geestelijk klimaat opvallend. In Groot-Brittannië is de koningin symbolisch hoofd van de kerk (titulair heet dat: the supreme governor) en is er een besef van onderlinge verbondenheid in de samenleving waar ook de kerk deel van uit maakt. Nederland weet daar weinig tegenover te stellen; hier valt vooral het soms wat geforceerd opdelen op tussen een zogenaamd neutrale staat en een spirituele kerk. Al verandert het gelukkig wel in Nederland. ‘Het is ook een generatieding’, zegt één van de Anglicaanse pastores. ‘Jonge mensen hebben minder last van die geforceerde breuk dan anderen’.
De Anglicaanse Kerk telt inmiddels 9 parochies in Nederland en 20 plaatsen van samenkomst (worshipcenters). Alleen al in Amsterdam zijn er 4. De meest vergelegen plaats van samenkomst is Groningen, waar priester Sam Van Leer enkele jaren geleden een ontmoetingsplaats opzette. Een relatief nieuwe planting is ook te vinden in Amsterdam Zuid-Oost, met vooral Afrikaanse leden. De gemiddelde leeftijd van de gemeenschap in Groningen, een studentenstad, is ongeveer dertig jaar. ‘Als er bij ons iemand binnenkomt van middelbare leeftijd, gaat er een zucht van opluchting door de gelederen: ‘Ja, ouderen’’, zegt één van de gesprekspartners met gevoel voor humor.
De Anglicaanse Kerk is één van de kerken die in Nederland een verbinding leggen tussen de protestantse traditie en de katholieke. ‘Wij zeggen wel eens schertsend: Wij zijn zo katholiek dat er bij ons ook protestanten lid kunnen zijn’. De kerk verenigt zich rond onder meer het Book of Common Prayer en het Book of Common Worship. De liturgische expressie werkt verleidelijker dan een dogmatische eenheid zou kunnen doen.
Bij het bezoek hoort ook een kijkje in de Holy Trinity Church in Utrecht. Wie de kerk binnengaat, waant zich in een Engelse parochiekerk. Er zijn recent nog schoon gemaakte glas in lood ramen, in het begin van de twintigste eeuw gemaakt door de kunstenaar Twiss van Jernsey. De meeste ramen verbeelden scenes van de geboorte van Christus. In de kerk hangt ook een priesterbord met voorgangers. In de tweede wereldoorlog was de plaats vakant. De Duitsers hadden het gebouw op een gegeven ogenblik geconfisqueerd. ‘Enige tijd geleden kon je nog gaten zien in de torenhaan; de Duitsers gebruikten de haan als schietschijf’.
De Anglicanen zijn over de hele wereld te vinden. Opvallend is de sterke groei van de gemeenschap in Afrika.Typerend tijdens het bezoek is de gedetailleerde kennis bij de Anglicanen over de etiquette bij de thee. Of de gasten weten dat de ‘Engelse blend’ die in Nederland wordt verkocht voor de verfijnde Engelse tong niet echt als Engels herkend wordt? En of ze weten hoe je de cakes klaarmaakt met jam en room die wordt uitgeserveerd? En ook al zo opvallend: het gevoel voor humor dat het gesprek een relativerende toon geeft op bepaalde momenten, zodat zelfs ernstige zaken met animatie kunnen worden uitgewisseld. Of de gasten weten waarom mensen Anglicaanse diensten bezoeken? ‘Vanwege de eredienst, de betrokkenheid en het hartelijke welkom. ‘Je zou het welcome het achtste sacrament kunnen noemen’.
De Anglicaanse delegatie bestond uit Francis Blight (werkzaam in de parochie in Heiloo), Jan de Beij (afgevaardigde naar het CIO), Sandra Sue (penningmeester van de parochie in Utrecht), Sam Van Leer (voorganger in Groningen, en jarenlang moderamenlid van de Raad van Kerken), Joop Albers (lid van de Raad van Kerken) en Alja Tollefsen (voorganger in Markelo en aankomend lid van de Beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap).
Foto’s:
1. Sam Van Leer en Jan de Beij voor de ingang van de pastorie in Utrecht.
2. Twee jonge mensen oefenen in de kerk voor één van de muzikale adventsvieringen.
3. John Edward Willem Twiss, zelf ook afgebeeld in één van de glas-in-lood-ramen; hij maakte de verschillende uitwerkingen van onder meer het kerstevangelie mogelijk.