‘Het was alsof ik de loterij had gewonnen, terwijl ik niet eens een lot had gekocht’. Prof. dr. Jan Muis reageerde relativerend op zijn verkiezing als docent van het jaar bij de Protestantse Theologische Universiteit vrijdag 2 september in Utrecht bij de opening van het academische jaar van de PTHU (Protestantse Theologische Universiteit). Met de nieuw in het leven geroepen onderscheiding mengt de universiteit scherts en kunde.
Dat was ook juist een van de criteria waar Jan Muis volgens de studenten op scoort, op die mengeling, waardoor het onderwijsleerproces soepel verloopt en Muis niet te klagen heeft over belangstelling van studenten. Zelf zei Muis geïnspireerd te zijn door de lesmethode van prof. dr. Hans Hasselaar, nou niet iemand die veel anekdoten vertelde tijdens colleges in de jaren zeventig; maar hij vond wel aansluiting bij de studenten in zijn dagen en hij beriep zich op de methodiek van Eugen Rosenstock-Huessy.
Ter verluchtiging van de bijeenkomst gaf Muis enkele quotes van Rosenstock-Huessy. ‘Mensen moeten niet alleen op het vak geconcentreerd zijn, maar evenzeer op elkaar’. Aan het einde van zijn dankwoord citeerde hij een van de kerkvaders die pleit voor hilaritas in de catechese. ‘Hoe meer er gelachen wordt, hoe beter er wordt geleerd’, aldus Muis. Marjan Riedijk MA won de prijs student van het jaar. Het was niet zozeer haar afstudeerkwalificatie – ‘met genoegen’ voor de insiders – als wel de hele biografie en het engagement die daaraan bijdroegen.
Het openingscollege was een gastcollege van prof. dr. John Milbank, hoogleraar religie, politiek en ethiek aan de universiteit van Nottingham. John Milbank pleit voor zogenaamde ‘radicale orthodoxie’. De universiteit was hem op het spoor gekomen door dr. Arjan Plaisier, voormalig scriba van de PKN en als zodanig ook lid van de Raad van Kerken. Het college was een soort cadeau voor de destijds scheidende scriba, die vanzelfsprekend als gast op de voorste rij was genodigd.
Milbank is vooral een apologeet, die polariseert tegen seculiere denkers en het belang van de theologie onderstreept in het spectrum van andere wetenschappen. ‘Waarschijnlijk is het helemaal niet zijn bedoeling dat je het met hem eens bent’, zei een van de Nederlandse docenten informeel bij de receptie na afloop, ‘hij wil je alleen prikkelen om zelf na te denken’. Daarbij koestert Milbank zijn orthodoxe benadering van theologie en heeft hij weinig heilzame woorden over voor de liberale theologie, die naar zijn beleving zijn hoogtepunten wel heeft gehad ten tijde van de Verlichting. In zijn kijk op het leven is er geen plaats meer voor. Milbank ziet een nieuwe periode aangebroken sinds 2001 en met de opkomst van de radicale islam zet de lijn zoals hem die voor ogen staat zich verder door – volgens hem heeft 45 procent van de moslims in het Verenigd Koninkrijk wel een bepaalde affiniteit met een radicale benadering van religie – en ook de kerk en de theologie moeten kiezen voor orthodoxe uitgangspunten. Je zag hetzelfde al in de negentiende eeuw gebeuren, aldus de hoogleraar die net twee dagen met emeritaat bleek te zijn. Na de suprematie van de Verlichting kwamen er allerlei revivals in kerken op, zo zal het nu zijn, meent hij. ‘Nothing is ever over, untill yet’. Wie het verhaal integraal wil lezen kan terecht bij de website van de PTHU.
Dr. René de Reuver, opvolger van Arjan Plaisier bij de PKN en als lid van de Raad, leidde de liturgische viering voorafgaand aan het openingscollege. Hij reflecteerde op een fragment uit het bijbelboek Handelingen, waarin Filippus de kamerling ontmoet. Hij typeerde de kamerling als eunuch en als vreemdeling en benadrukte de creativiteit van de Geest, die niet aansluit bij alle formele wegen en ingangen van die tijd. Filippus moest op het heetst van de dag naar de verlaten weg die leidt naar Gaza. ‘Lukas gebruikt de persoon van Filippus als een illustratie van een echte pionier, die buiten de gebaande paden treedt’. De inleider trok een lijn door van de kamerling naar mensen die dobberen in de Middellandse Zee. Steeds weer gaat het om buitengesloten mensen, die toch meetellen, ‘ook als de papieren niet kloppen’.
Foto’s:
1. Prof. Jan Muis lijkt zijn verkiezing gepast te vieren tijdens de receptie
2. Prof. John Milbank heeft zijn papieren onder handbereik, eveneens tijdens de receptie