Het onderwijs zou meer ruimte moeten maken voor spirituele empathie. Het gebed is bij uitstek een manier om empathie en spiritualiteit te koppelen. Je spreekt een bron van leven aan, verbindt je daarmee en schift al biddend tussen waardevol en waardeloos, dat wat de moeite van verwoording waard is en wat daarvoor minder geschikt is.
Dat is één van de gedachten onder het plan de week van gebed (derde week van januari) ook aan te bieden aan het onderwijs. Juist op school leer je immers jezelf te ontwikkelen, niet alleen door wiskunde en taal te stimuleren, maar ook normen, waarden en levensbeschouwing. De Raad van Kerken heeft daarom besloten om samen met MissieNederland de presentatie van de materialen voor de week van gebed te koppelen aan een bezinning over de mogelijkheden het gebed een plek te geven in het onderwijs. Om het niet te ingewikkeld te maken beginnen we de bezinning met een koppeling aan het basisonderwijs. Hoewel de vraagstelling uiteindelijk breder kan reiken.
Leden van de projectgroep voor de Week van Gebed, specifiek gevraagde mensen uit de wereld van basisonderwijs, educatie en uitgeverij en in het algemeen geïnteresseerden zijn daarom uitgenodigd op woensdag 30 september van 10.00 tot 12.00 uur bij de Raad van Kerken, Kon. Wilhelminalaan 5 te Amersfoort.
Om een idee te geven hoe het onderwijs omgaat met vragen van empathie en identiteit geven we hieronder een stukje weer uit het kerkblad van Den Haag, als illustratie. Het is niet uit het basisonderwijs, maar van een gymnasium. En – ietwat blauw bloed georiënteerd – in het kerkblad geplaatst, omdat prinses Amalia sinds kort deze school bezoekt: gymnasium Sorghvliet in Den Haag. Maarten Das schrijft er over. Het 730 leerlingen tellende Sorghvliet staat bekend als een zeer degelijke en goede school, die bewust zelfstandig is gebleven. In 2007 was Sorghvliet volgens Elsevier zelfs de beste vwo-school van Nederland.
Christelijk gymnasium Sorghvliet
Op christelijk gymansium Sorghvliet staat vrijheid hoog aangeschreven. Het christelijke in de naam betekent niet dat je met de Bijbel om de oren wordt geslagen. De leiding laat leerlingen zelf antwoorden geven.
Dinsdagmiddag, half drie. Tieners stromen in groepjes door de hal naar buiten, kletsend, joelend, giechelend. Ze passeren Homerus en Pythagoras, die op de muur staan afgebeeld. Er kan geen twijfel over bestaan: dit is een gymnasium. Op protestants-christelijke grondslag, en dat is minder direct zichtbaar. Het christelijke zit ‘m onder meer in het verplichte vak godsdienst.
Een van de twee docenten is Dirk Prins. Verwacht in zijn les geen bekeringsdrang. ‘Het gaat om dialoog, om luisteren. De kunst is iemand die zegt “ik geloof in een leven na de dood” de ruimte te geven om die uitspraak te onderbouwen. Waarom geloof je daarin? Wat betekent dat voor jou? Ik sta er soms van te kijken hoe open pubers durven zijn.’ Op Sorghvliet zitten behalve protestanten en katholieken ook humanisten, moslims, een groeiend aantal hindoes, een klein aantal joden en zelfs enkele atheïsten. ‘Die weten dat blijkbaar al op hun twaalfde.’
Zelfstandigheid
De diversiteit van de leerlingen is een van de redenen dat de schoolleiding ervoor wil zorgen dat iedereen zich thuis voelt. Conrector Joke Hagoort: ‘Je kunt hier zichtbaar maar ook in stilte zijn wie je bent.’ Die ruimte om je eigen weg te gaan past in het streven van Sorghvliet om leerlingen te stimuleren tot zelfstandigheid. In alle vakken, niet alleen bij godsdienst. Misschien wel juist daar, want, zo zegt Hagoort: ‘Wij weten het zelf ook niet. Vroeger, in onze tijd, werd er misschien teveel opgedrongen waardoor je nauwelijks durfde te ademen. Leerlingen van nu willen niet meer alles ingegoten krijgen.’
Om de christelijke identiteit vorm te geven zijn er de dagelijkse bijbellezing en de wijdingen met Kerst en Pasen. De bijbellezing gebeurt aan de hand van een eigen rooster. Prins koppelt er vaak iets uit het nieuws aan of maakt een vertaalslag naar de belevingswereld van de leerlingen. Dit voorjaar ging het over Samuel en de ark. ‘Die ark heeft iets magisch. Dan vraag ik: wat is voor jullie een voorwerp dat kracht heeft? De Koran, antwoorden sommige moslims.’ Soms slaat een leerkracht de bijbellezing over. ‘Dat missen de leerlingen echt’, zegt Hagoort. ‘Die docent wordt dan wel even op het matje geroepen.’ Dat er ooit iemand is geweest die zich stoorde aan het feit dat er alleen uit de Bijbel wordt gelezen en niet uit een ander heilig boek, kan ze zich niet herinneren.
Bootvluchtelingen
De wijdingen zijn een soort vieringen met extra elementen en vinden plaats in de aula. Dit jaar voerde een groepje gymnasiasten met Pasen een toneelstuk op over bootvluchtelingen. De actualiteit van dat onderwerp was gekoppeld aan een schilderij over de zeven bijbelse werken van barmhartigheid, dat in de les was behandeld. Bovendien kwamen twee vluchtelingen, één uit Congo en één uit Ethiopië, naar de school voor een ontmoeting. ‘De gedachte erachter’, licht Prins toe, ‘was het idee om in andermans schoenen te gaan staan. Hoe zou het zijn als je zelf zou moeten vluchten?’ Hagoort: ‘De leerlingen hier zijn deels de bestuurders van de toekomst. Die wil je vooral ook empathie bijbrengen.’
Hete hangijzers
De waarden van de christelijke grondslag van Sorghvliet zijn vooral terug te vinden in de onderlinge omgang van de leerlingen. Door te luisteren als je op je taalgebruik wordt aangesproken, bijvoorbeeld. Door het hoofd koel te houden als de gemoederen verhit raken. Hete hangijzers zijn onvermijdelijk in de godsdienstlessen. Prins: ‘Met de vijfde klas gaan we naar Rome. Voordat je meer kunt vertellen over de geschiedenis van de rooms-katholieke kerk moet je eerst de discussie over het kindermisbruik voeren.’ Ook de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo was een hot topic. ‘De moslims in de klas moeten dan echt uitleggen dat zo’n aanslag niet in hun naam gebeurt. De andere leerlingen staan daar open voor. Ze zitten in de pauze toch weer naast elkaar.’
Verdraagzaamheid, barmhartigheid, empathie. Ze zijn niet meetbaar maar horen wel degelijk bij het onderwijs op Sorghvliet. Dat momenteel een verbouwing ondergaat wegens ruimtegebrek voor de ruim zevenhonderd leerlingen. Straks dus nog meer ruimte voor waarden, of je die nu christelijk noemt of niet.
Scholen die een informatiepakket willen ontvangen kunnen dat gratis bestellen bij de Raad van Kerken, rvk@raadvankerken.nl. Zij krijgen dan teksten en suggesties over hoe je in de klas (de week van) gebed een plek zou kunnen geven.