Religie mantel voor gekte

Hoe ga je als religies om met je verlegenheid? Hoe duid je de ontwikkelingen in Irak en de agressie van Isis? Is de opmars van agressieve islamitische strijders het deficit van de westerse buitenlandse politiek? Geeft de religieuze legitimering van de kalifaatvechters de schaduwkant van de religie weer of gaat het alleen om een karikatuur van wat religie eigenlijk wil zijn?

Dat soort vragen werden gesteld bij de beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap naar aanleiding van de actuele ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Van verschillende kanten kwamen de aandachtspunten. ‘Hoe is het in Gods Naam mogelijk dat religie zo gekaapt wordt door politieke machten’, aldus één van de deelnemers. De beraadgroep Interreligieuze Ontmoeting organiseert vanuit diezelfde waarneming met de Cairogroep op 27 augustus een studiemiddag, waarbij de insteek van de verlegenheid wordt gekozen.

Iemand maakte een vergelijking met een concreet product. Als je allerlei gradaties van bijvoorbeeld kaas hebt, kan je een volgorde aanbrengen en een lijn trekken, waar je niet voorbij wilt gaan om voor jou nog van een smakelijk product te spreken. Als je een week later de kamer binnenkomt, kan je dezelfde volgorde aanreiken. Bij religie heb je met een geestelijk product te maken, vluchtiger van aard. Daar is sprake van een andere, meer spirituele intelligentie, waarvoor meer voorstellingsvermogen nodig is en geduld en herinnering van een eerdere analyse. Dergelijke kwaliteiten zijn minder sterk aanwezig in een seculiere omgeving en dus ontstaat al snel het beeld dat de hele religie niet deugt. ‘Natuurlijk heb je rafelranden aan een kleedje’, zei één van de beraadgroepleden, ‘maar je hebt ook een kleedje’.

Brieven

De beraadgroep ging verder uitvoerig in op de brieven die de Protestantse Kerk naar buiten heeft gebracht over het ambt. Tot 2015 kunnen allerlei niveaus van de kerken daarop reageren. De beraadgroep bereidt het gesprek voor in de plenaire raad. In het algemeen was er waardering voor de gekozen vorm.

De beraadgroep noemde de spanningsboog van belang tussen sacramentaliteit en functionaliteit. Er is een seculiere tendens om ambt en taak onvoldoende te onderscheiden. Er is behoefte om de eigenheid van de roeping tot het ambt onder woorden te blijven brengen. Je bent van Christuswege geroepen om te dienen en dat geeft een eigen inborst aan het ambt. Het heeft een andere basis dan een willekeurige bestuursfunctie.

De protestantse leden van de beraadgroep besteedden veel tijd aan de positie van de classis. De tussenlaag in de protestantse kerk is kwetsbaar. Kerken die de tussenlaag niet kennen, zijn terughoudend als het over de zin van zo’n tussenniveau gaat. De werkzaamheden in de classis komen vaak op de schouders van enkele fulltime predikanten, zei één van de beraadgroepleden. Destijds bij de introductie van de verenigde protestantse kerk werd het tussen niveau al behoorlijk gereduceerd en ging de provinciale laag op in een ‘algemene classicale vergadering’.

Andere punten die aan de orde kwamen, waren onder meer de eigen mogelijkheden die pioniersgemeenten krijgen aangereikt als het gaat om invullingen van het ambt, het geringe besef dat niet alleen de vroege kerk iets kan verduidelijken over het ambt, – ook het idee dat er sprake zou zijn van één uniforme mening over het ambt bij de apostelen werd gehekeld -, maar ook de eschatologie en de seculiere omgeving en het idee dat vrijheid tegenover verantwoordelijkheid staat, zoals de brieven suggereren, kregen kritiek, alsof er niet ook zoiets zou zijn als een eigen verantwoordelijkheid en de roeping van de ambtsdragers om mensen te helpen invulling te geven aan die verantwoordelijkheid. ‘’Die Freiheit des Christens’, noemde Luther dat’, zei één van de aanwezigen. Hij bedoelde daarmee te zeggen dat je niet moet klagen over gebrek aan gehoorzaamheid bij de achterban, maar dat je een ieder mag bepalen bij de eigen inbreng.

Pastoor Wietse van der Velden en dr. Jurjen Zeilstra zullen de opmerkingen omwerken tot een gespreksnotitie die in de plenaire raad het gesprek over de brieven faciliteert.