Ondanks/dankzij secularisatie

‘Mensen mogen zich niet wegstoppen achter bovenmenselijke abstracties als ‘de maatschappelijke ontwikkeling’, ‘de tijdgeest’ of ‘the secular age’. Niet de tijden bepalen of iemand wel of niet tot een ontmoeting met God komt, maar een genadige God die in ieder mens een nieuw begin wil realiseren. Ons is toekomst en keuze gelaten’. Dat bracht prof. dr. Herman Paul naar voren tijdens de oecumenelezing die hij vrijdag 17 januari heeft gehouden in de Geertekerk in Utrecht.

‘Wie steeds te horen krijgt in een ‘age of the secular city’ te leven, krijgt oogkleppen aangepraat voor de bruisende religiositeit die in grote steden óók te vinden is’, aldus Paul, ‘wie voortdurend ingeprent krijgt dat de godsdienst achteruitboert, zal zich moeilijk kunnen voorstellen zelf wél door God te worden gegrepen. En vooral: wie immanente secularisatieverhalen opgedist krijgt – verhalen die Gods betrokkenheid op deze wereld buitensluiten – leert kerk en wereld te bezien etsi deus non daretur (‘alsof God niet bestaat’)’.

Rabbijn Tamarah Benima hield een co-referaat. Zij verzorgde haar bijdrage onder de noemer ‘lofzang op de secularisatie’. Zij liet zien hoe allerlei rechten ingang hadden gevonden in de samenleving juist dankzij de secularisatie. Of het nu gaat om de rechten van arbeiders, ouderen, vrouwen of homoseksuelen; juist de seculiere mensen hebben de emancipatie geregeld. De kerken en de synagogen hebben het daarin vaak laten afweten. Benima zei te vertrouwen op een messiaanse ontwikkeling, waardoor mensen kunnen groeien. Ze wees op de ontwikkeling van het vervoer als voorbeeld van hoe mensen nieuwe werelden weten te openen.

 

Kursat Bal, lid van het Cäiro-overleg namens het CMO (moslims) vertelde dat de moslims op dit moment voor de grote uitdaging staan van hoe om te gaan met radicalisering en oorlog. Daarnaast spreken ze intern ook over de secularisatie. Hij noemde twee openbaringsbronnen, die van het boek en die van de sterren aan de hemel. Hij noemde het onjuist te krampachtig te focussen op één van deze bronnen. In de secularisatie die daarop volgt wankelt niet de waarheid, maar wankelen de menselijke toevoegingen.

Vanuit de zaal kwamen diverse reacties. Iemand stelde vast dat iemand als Bonhoeffer de samenleving benaderde vanuit de radicale menselijke verantwoordelijkheid en hij vroeg zich af in hoeverre dat aansloot bij de Joodse visie. Een ander bracht het verhaal van Genesis in als de eerste stap in de gewenste emancipatie van mensen.

Paul verweet Benima het aanhangen van een negentiende-eeuws vooruitgangsgeloof. HIj vroeg of de rabbijn zich niet erg kwetsbaar maakte met een visie die messianiteit koppelt aan de menselijke ontwikkeling. Benima beaamde dat en stelde dat de Sjoa inderdaad het einde betekent, maar voor haar is dat ook het einde van de religie die de Sjoa niet heeft kunnen keren. Zij refereerde aan een Joodse vertelling die de menselijke uitleg van de Torah centraal stelt en zelfs belangrijker acht dan een stem uit de hemel die een vermeende uitleg van de Torah zou geven. De Torah is op de aarde gekomen en het is aan de mensen om de uitleg te geven.

Na afloop van de oecumenelezing, die door 180 mensen werd bijgewoond, ging ds. Gert Landman voor in een afsluitende liturgie. Hij ondersteunde Gezang 1007 met beelden van het Keltische Hoogkruis uit De Bilt, waarin de werken van barmhartigheid zijn afgebeeld. Henk van Hout refereerde in zijn inleiding naar de ontwikkelingen in 2013. Hij noemde onder meer de verklaring over de slavernij, en de verklaring over water, waar veel reacties op zijn gekomen. Klaas van der Kamp blikte vooruit naar 2014 en noemde de thema’s van ‘pelgrimage van gerechtigheid en vrede’ en ‘beleving van eucharistie en avondmaal’ als belangrijke thema’s.

Hieronder volgen de integrale bijdragen van Herman Paul en Tamarah Benima. 
Naar de lezing van Herman Paul: klik hier

Naar de reactie van Tamarah Benima: klik hier

Van de lezing is een videoopname gemaakt. Deze kunt u beluisteren en bekijken: zie hieronder.

Foto’s:
Prof. dr. Herman Paul (foto: Jaap Huttenga)
De drie inleiders (foto: Jaap Huttenga)
Henk van Hout (foto: Jaap Huttenga)
Herman Paul in gesprek met rabbijn Tamarah Benima
Aandachtig gehoor (foto: Jaap Huttenga)
Een zaalimpressie