De religieuze industrie die de kerken ondersteunt krijgt steeds meer een internationaal karakter. Dat blijkt uit de gestage groei van de internationale markt, onderdeel van de ICRS (International Christian Retail Show), de grootste internationale handelsplaats waar jaarlijks kopers en verkopers van boeken, cd’s, dvd’s en religieuze snuisterijen elkaar ontmoeten.
De jaarlijkse ontmoeting vond deze week plaats in Orlando, Florida. Waar de Amerikaanse thuismarkt al jaren terugloopt, vertoont het internationale deel van de beursvloer een verdere groei. Producten worden steeds meer ontworpen om de consument wereldwijd te dienen. Handelslieden uit Kenia, Nigeria, Korea, Duitsland, de Filippijnen, Engeland, Canada, Nederland, Rusland, de Verenigde Staten natuurlijk en vele tientallen andere landen, kijken op zo’n beurs bij elkaar in de keuken en kopiëren succesformules, zodat binnen enkele maanden tijd de christelijke materialen van hand tot hand gaan en een verdere uniformering van de christelijke levensovertuiging met zich meebrengen, vooral op protestants erf, al valt er bij de ICRS ook een groeiende belangstelling waar te nemen voor de rooms-katholieke markt.
De grote protestantse uitgever Zondervan verzorgde workshops om het rooms-katholieke publiek te bedienen en heeft een speciale bijbel gemaakt die als geschenk cadeau gegeven kan worden bij de eerste commune. De markt weet in korte tijd te bereiken waar kerken vaak veel meer moeite mee hebben: mensen eenduidig vormen door producten en uitgaven aan te bieden waar mensen hun kinderen mee opvoeden los van een kerkelijk label.
‘Think big, act small, fail fast, learn rapidly’, hield Nelson Saba, directeur van The Glo (een internationaal verschijnende digitale bijbel) zijn gehoor voor tijdens een presentatie volgend op de ICRS. Hij noemde de vierslag als een uitgangspunt voor moderne christelijke ondernemers: ze opereren vanuit hun visie op de wereldmarkt, ze trekken conclusies voor het detail van hun product, ze zijn niet bang fouten te maken, hoe eerder je de fouten maakt hoe beter, en als je de fouten maakt probeer je er van te leren.
De groei van de wereldmarkt valt samen met een teruggang van de christelijke markt in de Verenigde Staten. De grootste internationale christelijke beurs is in enkele jaren tijd ongeveer gehalveerd qua beursoppervlak. De economische recessie, de bundeling van de retailers en de verschuiving van fysieke producten naar meer digitale producten zijn daar allemaal debet aan. Maar ook de teruggang van het naar Nederlandse begrippen nog altijd bloeiende geestelijke leven in de VS draagt bij in de tendens.
Melvin Rivera, secretaris van de Verenigde Bijbelgenootschappen in Latijns-Amerika, hield een aansprekende inleiding in de couliezen van de ICRS. Uit onderzoek, zo stelde hij, blijkt dat de populariteit van de Bijbel afneemt in de Verenigde Staten. Enkele jaren geleden nog gaf 15 procent van de bevolking aan negatief te denken over de Bijbel, 26 procent dacht neutraal, 37 procent nam een vriendelijke positie in en 21 procent voelde zich zeer betrokken bij de Bijbel. Dit jaar blijken de cijfers te zijn verschoven, de negatieve beoordeling is met 5 procent toegenomen, de vriendelijke benadering is met 8 procent afgenomen. Dus de betrokkenheid op de Bijbel neemt af.
Opvallend noemde Melvin Rivera de groeiende belangstelling voor digitale media en e-books. Juist jonge mensen hebben affiniteit met deze producten, die verder op de beurs een ondergeschikte rol spelen, omdat veel van de marketing en de sales via het internet zelf loopt. Rivera noemde het zorgelijk dat de jonge mensen in de leiding van bijbelgenootschappen en kerken ondervertegenwoordigd zijn.
Volgens Nelson Saba impliceert de verschuiving in accent van folio naar digitaal, dat de wereld er anders komt uit te zien. Het accent verschuift van eigenaarschap van zaken naar toegang tot informatie, van enkele mensen die informatie kunnen aanbieden tot een breed aanbod van informatie. Saba haakt daarop in door producten te ontwikkelen waarbij hij juist de kerken probeert te betrekken. Zij kunnen nieuwe technieken gebruiken om aan Bijbelstudie te doen, jonge mensen te begeleiden via sociale media, en accenten vinden in de reacties die de agenda van de kerk blijvend beïnvloeden.
De digitale ontwikkelingen impliceren ook dat bedrijven, bijbelgenootschappen en kerken steeds meer internationaal georiënteerd raken. Het internet kent geen grenzen, en haalt daarmee tegelijk de intellectuele eenkennigheid weg. ‘It is the death of distances’, aldus de oorspronkelijk uit Brazilië komende, maar al weer jaren in de VS werkende Nelson Saba.
Klaas van der Kamp, werkzaam als algemeen secretaris van de Raad van Kerken, bezocht als parttime-uitgever voor zijn werkgever Jongbloed de beurs. Hij noemde de ervaringen zeer inspirerend. ‘De markt kan soms sneller een verandering te weeg brengen dan de kerk en dat kan positief uitwerken’.
Foto’s:
Melvin Rivera rechts op de foto
Een Amerikaanse uitgave, waarin het gebrek aan oecumene kritisch is weergegeven
Nelson Saba