Als er één bisschop is, die zich in het publieke debat uitlaat over de oecumene, is het bisschop Gerard de Korte van het bisdom Groningen-Leeuwarden. De afgelopen week kwam hij driemaal in de publiciteit rond dat thema. Alleen al de frequentie is opvallend, voor iemand die als secundus vanuit de Rooms-Katholieke Kerk participeert in de Raad van Kerken. Ook inhoudelijk is de strekking duidelijk.
Er tekent zich een beeld af van de oecumene, waarbij de verschillen tussen Rome en de kerken uit de Reformatie in stand blijven. De boodschap is vooral ‘leer er mee te leven’ en ‘blijf in gesprek’. Plaatselijk leven de verschillen amper. De tegenstellingen hebben daar meer te maken met nestgeur dan met theologie. Toch moet ook de ontmoeting plaatselijk de eigen identiteit recht blijven doen, anders krijg je een ‘tutti-frutti-oecumene’. Daar waar de leiders van de kerk in beeld komen, liggen de kloven dieper. Rome is meer geïnteresseerd in de samenspraak met de orthodoxe kerken in Oost-Europa dan met de protestantse kerken in West-Europa, zo wordt gesteld. Getalsmatig is dat interessanter; er worden nu eenmaal meer kinderen in orthodoxe gezinnen gebeuren dan in de relatief kleine protestantse gezinnen. En theologisch ligt de orthodoxie minder ver van het Romeinse pontificaat dan de meer decentrale vrijheid gewende protestanten. In Nederland liggen die verhoudingen natuurlijk wel anders; daar zijn enkele tienduizenden orthodoxe christenen, van hen zijn de Koptisch Orthdoxe Kerk, de Syrisch-Orthodoxe Kerk en de Russisch-Orthodoxen (via de Vereniging) lid dan wel associé van de Raad. Het aantal protestanten ligt op bijna drie miljoen, van wie de PKN het grootst is en tevens lid is van de Raad.
Hieronder drie verslagen uit de pers, waarin mgr. Gerard de Korte aan het woord komt, respectievelijk voor reformatorische studenten in Apeldoorn (Reformatorisch Dagblad), in reactie op een boek van ir. Jan van der Graaf (Friesch Dagblad) en in samenspraak met dr. Ouweneel (Friesch Dagblad).
Bisschop De Korte: Eenheid Rome en Reformatie ver weg
APELDOORN – De oecumene tussen Rome en Reformatie heeft veel successen geboekt. Of volledige eenheid al in zicht komt? Bisschop G. J. N. de Korte: „Vanuit officieel katholiek standpunt zal dat heel lang op zich laten wachten, ben ik bang.”
PFSAR, de studentenvereniging aan de christelijke gereformeerde Theologische Universiteit in Apeldoorn, belegde donderdag een lezing over de rooms-katholieke visie op de kerk. Bisschop De Korte van het bisdom Groningen/Leeuwarden sprak over oecumene.
Hij liet zich in het hart kijken; eenheid zit er volgens de bisschop voorlopig niet in. „Maar ik zeg dat met pijn in het hart. Dat zou een extra reden zijn om elkaar theologisch te blijven ontmoeten.”
Het oecumenisch gesprek vraagt een verworteling in eigen identiteit, vindt bisschop De Korte. „Dan is het zinvol elkaar te ontmoeten. Ik ben niet voor een tuttifrutti-oecumene.”
In de oecumene kijkt Rome in de eerste plaats naar het oosten, weet de bisschop. „Getalsmatig en theologisch is dat veel interessanter. Alleen het Petrusambt van de paus ligt moeilijk. Op veel terreinen is de Reformatie nog veel verder weg.”
Volgens bisschop De Korte is er echter ook „ontzettend veel bereikt” in de oecumene tussen Rome en Reformatie. Tegelijk signaleert de oecumenicus vermoeidheid in het gesprek. Volgens hem is dat onder meer te wijten aan het succes. Ook verliezen de Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland veel leden. Bij krimp hebben parochies de neiging zich terug te trekken in hun schulp.
Thema’s die rooms-katholieken en protestanten de komende jaren met elkaar te bespreken hebben, liggen op het vlak van de ecclesiologie, ambtsleer, sacramentsleer en de mariologie.
Ook het avondmaal of de eucharistie is een moeilijke hobbel. Liberale, vaak oudere priesters lieten een intercommunie nog wel eens toe, maar volgens bisschop De Korte is dat niet de lijn van de kerk. „De eucharistische communio (gemeenschap, red.) is verbonden aan de kerkelijke communio. Als je dan toch samen eucharistie viert, maak je het symbool leeg.”
De Korte: „Omdat eenheid nu niet mogelijk is vanwege een onvolkomen communio rond de eucharistie, hebben we een weerhoudende liefde.”
„Wordt de oecumene dan niet met de mantel der liefde bedekt?” vraagt een student. Even is de welbespraakte bisschop stil. „Het is de vraag of op die punten de scheidslijnen van Rome en Reformatie lopen. Er zijn ook binnen Rome scholen. Legitieme scholen zelfs. Bovendien hebben we veel gemeenschappelijk. Dat moeten we niet gering achten in een geseculariseerde cultuur.”
De oecumene kan volgens De Korte praktisch gestalte krijgen in diaconale werkzaamheden, volwassenencatechese en het gezamenlijk vieren van Woord- en zangdiensten. Samenwerking is volgens de bisschop onder meer mogelijk vanwege eenheid in het denken over incarnatie en triniteit, gezamenlijke geloofsbelijdenissen en vijftien eeuwen gemeenschappelijk christendom.
De Korte: goedkope oecumene is geen goede zaak
GRONINGEN – Het streven van kerken naar meer eenheid is er niet bij gebaat als dat inhoudt dat kerken zoveel inleveren dat hun eigenheid verloren gaat. Dat schrijft bisschop De Korte van Groningen-Leeuwarden in reactie op een boek van oud-Gereformeerde Bondsvoorman dr. ir. Jan van der Graaf.
,,Met een goedkope oecumene die streeft naar de grootste gemene deler en die de eigenheid van onze tradities onderschoffelt, komen wij niet verder”, aldus de bisschop.
De Korte benadrukt daarbij dat, ondanks alle theologische en spirituele tegenstellingen, protestant en rooms-katholiek wel meer overeenkomsten dan verschillen vertonen.
Dialoog De Korte-Ouweneel stimulans om elkaar op te zoeken
Hanneke Goudappel
Drachten – De dialoog tussen bisschop De Korte en dr. Willem Ouweneel maandag in de Arke in Drachten riep vooral herkenning op bij de bezoekers en werd als bemoedigend ervaren. In een terugblik vertellen enkele bezoekers hoe ze de oecumene tussen protestanten en katholieken op dit moment ervaren.
Marian Boersen uit Haulerwijk vond het heel informatief om over elkaars motieven en achtergronden te horen. ,,De sfeer was heel goed. Je merkt dat er over en weer ontzettend veel respect voor elkaar is. Ik kan me wel vinden in de oproep van Ouweneel en De Korte om de verschillen te laten bestaan. Ik denk dat je ze niet moet uitspelen.”
Boersen maakt deel uit van de rooms-katholieke parochie in Oosterwolde, waar een raad van kerken is waarin bijna alle kerken van Oosterwolde meedoen. Van katholiek, PKN, tot doopsgezind en binnenkort ook evangelisch. ,,We hebben elkaar nodig en kunnen elkaar aanvullen; bijvoorbeeld om samen als christenen present te zijn in de samenleving.”
Pastor Nellie Sluis, pastoraal werkster van de Samenwerkende Parochies in Noord-Groningen en tot voor kort pastor in Fryslân, signaleert dat op lokaal terrein de verschillen die er zijn tussen katholieken en protestanten nauwelijks spelen. ,,De oecumene is de laatste jaren misschien iets ingezakt door alle interne zorgen; zoals de kerkgang die terugloopt, financiën, samenwerking tussen parochies. Maar wanneer er grote dingen gebeuren zoeken we elkaar op. Denk bijvoorbeeld aan de Golfoorlog, toen werd er in allerlei plaatsen gezamenlijk vredesgebed georganiseerd. De samenwerking kan zomaar weer opbloeien, daar is geen oorlog voor nodig.”
Vertrouwdheid
,,We vinden elkaar snel, omdat zoveel verschillen inmiddels al zijn opgeruimd”, meent Sluis. ,,De strijd is echt weg. En waar nog strijd aanwezig lijkt, is het oud zeer. Er groeit bovendien een hele nieuwe generatie op die de verschillen helemaal niet meegekregen heeft. In onze parochie zijn er jongeren die wel eens met vrienden meegaan naar een pinkster- of baptistengemeente. Dat ze zich daarnaast het meest thuis voelen in hun eigen gemeenschap heeft meer met de ‘bloedgroep’, de vertrouwdheid, te maken dan met de inhoudelijke verschillen.”
,,Mijn mond viel bijna open van verbazing toen ik hoorde dat Ouweneel en De Korte samen een boek schreven”, vertelt Henk Westerhof, lid van de Protestantse Gemeente te Assen. ,,Ik vind het prachtig. Het is me – mede door zijn columns in het Nederlands Dagblad – steeds meer duidelijk geworden dat er heel veel is wat ons bindt. Hun boek vind ik heel eerlijk, het straalt uit dat je met respect over elkaar moet praten. Ze hebben zich in elkaars traditie verdiept. Dat is denk ik het verschil met onze voorouders die zich helemaal niet in elkaar wílden verdiepen.”
Afgelopen jaar is bisschop De Korte een keer voorgegaan in een welkomstdienst van de Protestantse Gemeente in Assen, vertelt Westerhof. ,,Dat was heel mooi en bijzonder. We hebben toen eerst contact gezocht met de katholieke parochie. Ik denk dat we de oproep van de bisschop om op plaatselijk niveau samen op te trekken, ter harte moeten nemen. Deze bijeenkomst is een stimulans om elkaar op te zoeken. Ik zou binnenkort wel eens samen met onze katholieke broeders en zusters om de tafel willen zitten, om te kijken hoe dat zou kunnen.”
Nestgeur
In plaatselijke context zullen niet de theologische verschillen het meest opspelen, maar eerder de ,,nestgeur”, zei bisschop De Korte maandag. ,,Hoe spreek je God aan, hoe zie je Maria, hoe hard speelt het orgel op zondagmorgen. We hebben heel verschillende subculturen, waardoor we ons niet automatisch bij elkaar thuis voelen.”
Ouweneel vindt de verscheidenheid in geloven – ook van protestanten onderling – mooi, vertelde hij maandag. Hij spreekt in talloze kerken, van evangelisch tot behoudend. ,,Ik kom in kerken waar wordt gezongen ‘Maar ’t vrome volk, in U verheugd, zal huppelen van zielenvreugd’, en waar tegelijk iedereen stram blijft zitten, tot kerken waar juist wél gehuppeld wordt. Die verscheidenheid vind ik mooi. Als we elkaar maar niet verketteren met dat onze manier van geloven de enige ware zou zijn. Ik weet niet of ik het wel zou willen dat we allemaal bij één kerkelijke organisatie zouden zitten. Uiteindelijk troosten we ons met de gedachten dat we in de hemel allemaal aan één tafel zit om avondmaal – of toch eucharistie? – te vieren.”
Archieffoto:
Mgr. Gerard de Korte