Nogal wat mensen passen hun eetgewoonten aan in de vastentijd. Kerk en Milieu, een projectgroep van de Raad van Kerken, heeft daar suggesties voor ontwikkeld. De groep presenteert diverse recepten op de website www.kloostertuinen.nl bij Samen aan tafel.
Vanaf woensdag 17 februari begint de Veertigdagentijd in de kerken. In de katholieke traditie waren daaraan vanoudsher vastenregels aan verbonden: geen vlees, en soms zelfs ook geen zuivelproducten. Inmiddels zijn die strenge vastenregels ingeperkt. Er bestaat alleen nog een voorschrift om op de eerste dag van de vastentijd, de Aswoensdag je te onthouden van vlees. Niet alleen op Goede Vrijdag, de dag die herinnert aan de kruisiging, maar op elke vrijdag, is er een plicht om je te matigen in eten en drinken, roken of andere genoegens te beperken.
Voor oosters-orthodoxe christenen is vasten nog steeds een belangrijk fundament om goed te doen. Deze kerken kennen vier vastenperiodes. De grote vasten (zeven weken voor Pasen), de vasten van de apostelen (na Pinksteren tot het feest van Petrus en Poules op 29 juni), twee weken voor 15 augustus (Maria ten hemelopneming) en de vasten voor het kerstfeest. Vasten betekent vaak een gezond gebruik van rauwkost en groenten in combinatie met vleesonthouding en een beperking van zuivelproducten.
Vanuit de protestantse traditie zijn er geen voorschriften met betrekking tot vasten en de invulling daarvan, maar meer en meer ontdekken protestanten dat vasten een goede vorm is om samen of alleen je geloof een nieuwe dimensie te geven.
Reeds in de tijd van de bijbel wordt er gevast. Het vasten dat God verkiest omschrijft Jesaja klip en klaar:
misdadige ketenen losmaken,
verdrukten bevrijden,
je brood delen met de hongerige,
je bekommeren om je medemens (naar Jesaja hoofdstuk 58, vers 5-9).
In de loop van de eeuwen ontstaan er verschillende redenen om als christen te vasten: om met je zelf in het reine komen, dus als een vorm van boete en verzoening, of als een vorm van bezinning en bewustwording, uit solidariteit, of als een manier om tot zelfverlichting en zo dichter bij God te komen.
Vasten betekent in de christelijke betekenis niet alleen minder eten of bepaald voedsel niet eten zoals vlees, maar vasten is altijd verbonden met bezinning en gebed. Die combinatie schept ruimte voor een vernieuwde, actieve betrokkenheid op anderen en de wereld.
Je kunt spreken van een drieslag: ruimte in je hoofd, hart en je lichaam scheppen ruimte voor een hernieuwde relatie met God, de ander en als derde de relatie tot jezelf en tot de aarde. In alle christelijke kerken is de Veertigdagentijd voor Pasen de belangrijkste vastentijd.
Recept
Vasten is in deze tijd eten in solidariteit met de armen en kwetsbare aarde. Dat betekent matig eten met seizoensproducten uit de eigen omgeving eventueel aangevuld met gedroogde vruchten. Klassiek zijn recepten met bonen en erwten. Bonen worden ook wel trappistenvlees genoemd omdat de monniken van deze orde vegetarisch zijn. Vlees is en zware belasting voor de aarde en haar bewoners. Er is gemiddeld 10 kg plantaardig voedsel (ook graan en soja) nodig om tot 1 kg vlees te komen Geen vlees eten betekent ook: solidair zijn met allen die geen vlees kunnen betalen en solidair met de dieren die vaak onder erbarmelijke omstandigheden grootgebracht worden om de vleesprijs zo laag mogelijk te houden.
Woestijnsoep
De mens leeft niet van brood alleen, maar van ieder woord dat klinkt uit de mond van God. (Matteüs 4,4) Dat was het antwoord van Jezus toen hij veertig dagen en veertig nachten had gevast in de woestijn en door de duivel beproefd werd om stenen in brood te veranderen. Daarna trekt hij de wereld in om recht te doen.
Een dadelpalm is een beeld van een rechtvaardige: hij groeit recht omhoog en schenkt zoete vruchten die tevens voedsel in de winter zijn.
Maaltijdsoep voor. 4 personen:
1 1/2 l bouillon
150 g ontpitte dadels, in kleine stukjes
2 winterwortels in kleine stukjes
1 ui, fijn gesnipperd
2 stengels bleekselderij, in stukjes
1 eetlepel olijfolie
1 theelepel komijn
1 theelepel paprikapoeder
2 eetlepels bloem
1 eetlepel citroensap
4 eetlepels yoghurt
Fruit de ui, bleekselderij en wortels 5 minuten in de olijfolie tot ze glazig zijn. Meng de bloem met de kruiden, voeg dit toe aan het groentemengsel en bak een paar tellen mee. Voeg de koude bouillon toe en breng het geheel aan de kook. Laat 10 minuten sudderen op een laag vuur. Voeg de dadels en het citroensap toe en laat het nogmaals 10 minuten sudderen. Pureer de soep, verhit tot het kookpunt en serveer met een eetlepel yoghurt per kom. (recept van Gert Vos uit: Hemelse Spijzen, een jaarkrans van recepten en hun diepere betekenis, Ten Have/ Lannoo).
Vasten recepten
Op de website www.kloostertuinen.nl bij Samen aan tafel en in het boekje Koken met Passie, 40 smakelijke recepten voor de vastentijd, Han Wilmink, Kok, 2008 staan passende recepten met bonen, brood, vis en maaltijdsoepen voor de 40 dagentijden.
Samen aan tafel
Het project Samen aan tafel van de projectgroep Kerk en Milieu van de Raad van Kerken in Nederland. biedt onder meer milieuvriendelijke recepten aan voor (kerkelijke) eetgroepen op de adem van het (liturgisch) jaar. Het project wordt door de Konferentie van Nederlandse Religieuzen en Kerk in Actie gefinancierd. Tini Brugge is coördinator van dit project.