‘We kunnen en mogen als christenen en kerken in ons land de ogen niet sluiten voor de hartverscheurende situatie van het Palestijnse lijden’. Dat zei drs. Henk van Hout, voorzitter van de Raad van Kerken bij de presentatie van het document ‘Uur van de waarheid’ op 22 december 2009 in de Domkerk te Utrecht.
Het document is opgesteld door Palestijnse theologen. Father Jamal Khader van de Universiteit in Bethlehem heeft de Nederlandse vertaling van het document dinsdag aangeboden aan respectievelijk dr. Arjan Plaisier (PKN), drs. Gerard Kruis (Nederlandse bisschoppenconferentie), mgr. Joris Vercammen (Oud-Katholieke Kerk) en drs. Henk van Hout (Raad van Kerken). Op 11 december was de Engelse versie van het document al gepresenteerd in Bethlehem. Nu kwam men met de Nederlandse versie tijdens een bijeenkomst georganiseerd door ICCO, Pax Christ/IKV, Vrienden van Sabeel, Keerpunt en Kerk in Actie.
Het ‘Uur van de waarheid’ beschrijft de ervaringen en de visie van de Palestijns christelijke gemeenschap. De auteurs van het document vergelijken hun document met het Kairos-document dat ten tijde van de apartheid door Zuid-Afrikaanse theologen werd gepubliceerd. Het document roept op de ‘bezettingspolitiek’ van Israël als zonde te bestempelen en een economische boycot tegen het land in te stellen.
Veilig
Drs. Henk van Hout benadrukte dat het aannemen van het document geen garantie is voor instemming met het aangereikte gedachtegoed. Van Hout: ‘Het aannemen van het document betekent niet dat we de onderliggende visie en strategie zomaar overnemen. Daarvoor roept met name de gepresenteerde analyse van de situatie op het eerste gezicht teveel vragen op’. Van Hout stelde daarbij de vraag of het geweld niet ’te eenzijdig’ aan Israëlische kant wordt toegeschreven. Hij suggereerde dat er ook kritisch moet worden gekeken naar de rol van de Arabische landen bij de instandhouding van de vluchtelingenproblematiek. Het is de vraag, aldus de voorzitter van de Raad, ‘of een oproep tot beëindiging van de bezetting mogelijk is zonder erkenning van het bestaan van de staat Israël binnen veilige grenzen’.
De Raad van Kerken wil bijdragen de muur van vijandschap te helpen slechten die Israëli’s en Palestijnen verdeeld houdt, stelt Van Hout. ‘Met onze aanwezigheid vandaag spreken we de bereidheid uit het gesprek te blijven aangaan over het leed aan beide kanten van de muur en daarin onze eigen positie te bepalen’. Hij verwees naar het document van de Wereldraad van Kerken over een rechtvaardige vrede (‘Just peace’) en zei: ‘Juist wij als christenen hebben de taak om Jezus na te volgen, te getuigen van waarheid zoals deze in het kind van Bethlehem openbaar werd, en vertegenwoordigers te zijn van die gemeenschappen die zich inzetten voor heling en redding’.
Van Hout deed de toezegging de leden van de Raad intern over het document te informeren.
Geen boycot
Dr. Arjan Plaisier van de Protestantse Kerk Nederland (PKN) liet weten als PKN niet mee te gaan in een boycot van Israël. ‘Wij zullen niet de weg van oproep tot boycot kiezen’, aldus Plaisier. Wel plaatste hij kanttekeningen bij de vestiging en investeringen van bedrijven in Israëlische nederzettingen in bezet gebied. ‘Hiermee wordt een onwenselijke situatie in stand gehouden die schadelijk is voor de lokale bevolking’. Plaisier vertelde verder dat hij er begrip voor heeft dat Israël door het ‘opkomend antisemitisme behoefte heeft aan veilige en verdedigbare grenzen. Maar een veiligheidspolitiek die mensen van een nabuurvolk vernedert, beknot in vrijheid, en land en bezittingen in beslag neemt, is onrechtvaardig en schept op den duur evenmin veiligheid. Wij beraden ons hoe we dit alles, juist op grond van onze verbondenheid met het joodse volk, indringend aan de orde kunnen stellen middels een brief aan de Israëlische overheid’.
Vercammen
Mgr. Joris Vercammen van de Oud-Katholieke Kerk zei onder meer: ‘Dit ‘woord van waarheid’ is het waard om gelezen en bestudeerd te worden. Het is namelijk de echo van de liefde van medechristenen die door reflectie en gebed heen, zoeken naar wegen tot verzoening. Dat wij het hier in ontvangst nemen is dan ook een teken van christelijke solidariteit met allen die onder het onrecht van het conflict in het Midden Oosten te lijden hebben, tot welke partij zij dan ook behoren’.
Ook Vercammen wees op het feit dat er eveneens aan Joodse kant wordt geleden. ‘Ook daar leven kinderen en volwassenen in angst en ontbering en ook hun lijden is terug te voeren tot hetzelfde kwalijke vijanddenken’. ‘Wie verspreidt eigenlijk de mening dat Palestijnen en Israëli’s vijanden zouden zijn van elkaar?’, zo stelde Vercammen, ‘dat in ‘Het woord van waarheid’ gepleit wordt voor educatieve initiatieven is van groot belang. Alleen als mensen leren met elkaar om te gaan zullen ze zich er van bewust worden dat ze op de eerste plaats medemensen zijn van elkaar en dat racisme en antisemitisme symptomen van angst zijn. Op angst wordt echter geen vrede gebouwd’.
Hieronder volgt de tekst die Henk van Hout heeft uitgesproken. Het betreft een eerste reactie bij de ontvangst van het document ‘Uur van de waarheid’ (‘Moment of truth: a word of faith and hope from the heart of Palestinian suffering’).
We kunnen het niet begrijpen dat mensen soms vijf uur moeten wachten bij een terminal alvorens ze naar een plaats kunnen komen aan de andere kant van de muur.
We kunnen het niet begrijpen dat het aantal christenen op de Westbank, in Jeruzalem en de Gazastrook teruggelopen is naar minder dan 40.000.
We kunnen het niet begrijpen dat kinderen op school in hun lesmethodes gevoed worden met eenzijdige beelden van de ander.
We kunnen het niet begrijpen dat je bij een bushalte staat en schichtig om je heen ziet of het wel veilig is.
We kunnen het niet begrijpen als een verdwaalde bom op een school valt, alleen omdat die school toevallig in de Gaza-strip staat.
We kunnen het niet begrijpen en we moeten het niet willen begrijpen. Want het mag niet normaal worden. Er mag geen uitleg voor komen, die de schijn op zich zou laden van logica.
Samen met joden en moslims hebben we begin 2009 een verklaring gemaakt die we naar buiten brachten ten tijde van de Gaza-oorlog. Als joden, christenen en moslims zeggen we daarin: ‘Vrede is meer dan afwezigheid van oorlog. Er is vrede in een samenleving wanneer ieder mens tot zijn of haar recht komt, wanneer het goede voor ieder mens bereikbaar is’.
Als we vandaag vanuit het moderamen van de Raad van Kerken in Nederland dit document van Palestijnse christenen aannemen, dan is dat omdat we als christenen en kerken in ons land de ogen niet kunnen en mogen sluiten voor de hartverscheurende situatie van het Palestijnse lijden. In die zin verstaan we het document als een hartenkreet en als een oproep van medegelovigen de nood van het Palestijnse volk serieus te nemen. We kunnen niet ongevoelig en onverschillig blijven ten aanzien van de onteigening van het land en z’n hulpbronnen, de vernedering van mensen, de scheiding van gezinnen, de beperking van burgerrechten, het bestaan van vluchtelingenkampen, de vlucht van Palestijnen naar het buitenland.
Het aannemen van het document betekent niet dat we de onderliggende visie en strategie zomaar overnemen. Daarvoor roept met name de gepresenteerde analyse van de situatie op het eerste gezicht teveel vragen op. De vraag of het geweld niet te eenzijdig aan Israëlische kant wordt toegeschreven. De vraag of de aanleiding niet te zeer bij de internationale gemeenschap wordt gelegd zonder enige vermelding van de rol van de Arabische landen bij de instandhouding van de vluchtelingenproblematiek. De vraag ook of een oproep tot beëindiging van de bezetting mogelijk is zonder erkenning van het bestaan van de staat Israël binnen veilige grenzen. Zoals ook de fundamentele verbondenheid van christenen met het Joodse volk en de roep tot gerechtigheid en humaniteit waar ook ter wereld beide kunnen worden gerespecteerd zonder tegen elkaar te worden uitgespeeld.
Als Raad van Kerken is het onze oecumenische opdracht muren te helpen slechten: ook déze muur van vijandschap die Israëli’s en Palestijnen scheidt en schaadt en verdeeld houdt. Met onze aanwezigheid vandaag spreken we de bereidheid uit het gesprek te blijven aangaan over het leed aan beide kanten van de muur en daarin onze eigen positie te bepalen. Want met het document van de Wereldraad van Kerken over een rechtvaardige vrede (‘Just peace’) zeggen we: “De vrede van God maakt zich niet los van de ‘vrede op aarde’. Integendeel, juist wij als christenen hebben de taak om Jezus na te volgen, te getuigen van waarheid zoals deze in het kind van Bethlehem openbaar werd, en vertegenwoordigers te zijn van die gemeenschappen die zich inzetten voor heling en redding”. Als vertegenwoordiger van de Raad van Kerken in ons land zeg ik u in ieder geval toe de leden van de Raad intern over dit document te informeren.
En hieronder ook nog de tekst van mgr. Joris Vercammen (Oud-Katholieke Kerk):
Van harte sluit ik mij aan bij wat dominee Plaisier zo-even heeft gezegd en ook voor oud-katholieken geldt, dat een woord van medechristenen niet ongehoord mag en kan blijven. Hun lijden raakt ons allen en gaat ons allen aan. Het onrecht dat hun wordt aangedaan zou nog vergroot worden als wij doof zouden blijven voor de schreeuw uit hun hart.
Daarmee ontken ik geenszins dat ook aan de kant van Israël geleden wordt, dat ook daar kinderen en volwassenen in angst leven en ontbering kennen en ook hun lijden is terug te voeren tot hetzelfde kwalijke vijanddenken. Wie verspreidt eigenlijk de mening dat Palestijnen en Israëli’s vijanden zouden zijn van elkaar? Dat in ‘Het woord van waarheid’ gepleit wordt voor educatieve initiatieven is van groot belang. Alleen als mensen leren met elkaar om te gaan zullen ze zich er van bewust worden dat ze op de eerste plaats mede-mensen zijn van elkaar en dat racisme en anti-semitisme symptomen van angst zijn. Op angst wordt echter geen vrede gebouwd.
Vrede bouwen: daar gaat het om en daarvoor leg je de basis door elkaar in de ogen te kijken. Alle initiatieven die dat bevorderen dragen bij aan de verzoening tussen individuen en volkeren en verwijzen daarmee naar de basis van het kerk-zijn zelf. De verzoening die we in de kerk beleven is het zaad van het Koninkrijk dat een omkering van de gebruikelijke waardenschaal inhoudt. Gods Koninkrijk begint bij de armen en de kleinen, de rouwenden, de barmhartigen, de zuiveren, de verovlgden en de vredelievenden, om het met de Zaligsprekingen te zeggen.
Vrede bouwen: de politiek moet de weg banen om vertrouwen mogelijk te maken. Daarvoor zijn politici nodig die het volk naar rechtvaardigheid richten en de verdrukten recht verschaffen, zoals Psalm 72 ons voorhoudt. De internationale gemeenschap verschaft aan politici een kader waardoor ze zich kunnen bevrijden van het kortzichtig eigenbelang waarvoor belangengroeperingen nu eenmaal opkomen. De internationale gemeenschap kan hen daarbij de aangewezen context bieden waarin het mogelijk om ook elkaar als mens en medemens te ervaren.
Dit ‘woord van waarheid’ is het waard om gelezen en bestudeerd te worden. Het is namelijk de echo van de liefde van medechristenen die door reflectie en gebed heen, zoeken naar wegen tot verzoening. Dat wij het hier in ontvangst nemen is dan ook een teken van christelijke solidariteit met allen die onder het onrecht van het conflict in het Midden Oosten te lijden hebben, tot welke partij zij dan ook behoren. Er is geen onderscheid tussen hen die lijden: allen zonder onderscheid, tot welke religie, ras of land ze ook behoren, dragen het beeld van de lijdende dienaar, die om de zonden van de mensen omgebracht werd. Want dat vrede vooralsnog onmogelijk is gebleken, is inderdaad een zonde die ons allen tekent.
Christenen hebben de verantwoordelijkheid om voor deze zonde schuld te belijden en daarbij concrete wegen te zoeken om de vrede dichterbij te brengen. Of zoals de kerkleiders uit Jeruzalem het in hun kerstboodschap dit jaar zeggen: ‘Kerstmis moet ons zeker eraan herinneren dat we niet alleen voor vrede moeten bidden, maar dat we alles eraan moeten doen om deze ook te bereiken. Jezus was nooit bang om machthebbers een spiegel voor te houden waardoor zich uitgedaagd wisten. Wij kunnen het niet maken onszelf kinderen van God te noemen terwijl we dit voorbeeld van de Heer niet zouden willen volgen.”
Dat concrete zoeken naar vrede, midden de ambiguïteit van een angstige en bedreigende werkelijkheid, maakt dit ´woord van waarheid´ tot een uitgestoken hand naar allen die naar verzoening streven.
+ Dr. Joris Vercammen,
Oud-katholiek aartsbisschop van Utrecht.
Foto’s:
Boven creativiteit op de muur
Onder militair checkpunt