Religies bij ’t graf

Op de momenten dat je de polsslag van het leven voelt, speelt religie een grote rol. Dat bleek ook bij de multireligieuze bijeenkomst onlangs over sterven en dood. De beraadgroep Interreligieuze Ontmoeting had de bijeenkomst georganiseerd tussen mensen uit verschillende religieuze en levensbeschouwelijke tradities. 

De Raad van Kerken initieerde de bijeenkomst met als doel kennismaking en gesprek. Dagvoorzitter Henk van Hout legde uit dat de bijeenkomst plaatsvond in het kader van het voornemen van de Raad van Kerken op gezette tijden mensen uit andere tradities te ontmoeten rond een thema. Van Hout: ‘We hebben allemaal te maken met sterven, dood en rouw, maar we gaan er vanuit onze godsdienst of levensbeschouwing verschillend mee om’. Dat is een gevolg van verschillende godsbeelden, mensbeelden en of men gelooft dat er na de dood toekomst is. Gaat het verder en hoe?

Zes auteurs hadden aan het verzoek een bijdrage, in de vorm van een paper, te leveren gehoor gegeven. De deelnemers kregen ter voorbereiding de papers vooraf toegezonden. Tijdens de bijeenkomst gaven de auteurs een korte toelichting op hun bijdragen.

Sasja Martel leidde het onderwerp in vanuit het jodendom. Martel: ‘Je behandelt de stervende steeds met respect. Dat betekent dat je zolang iemand leeft niet mag beslissen over iemands leven. We praten daarom niet over het bed heen zonder de patiënt er bij te betrekken’. Martel poneerde de stelling dat alles wat wordt gezegd over het leven na de dood is verzonnen.

Dharmachari Varamitra zei dat in het Boeddhisme het hele leven bestaat uit sterven en opnieuw geboren worden. Arthur Polspoel, de inleider vanuit de christelijke traditie, legde de nadruk op wat religieuze mensen zeggen over sterven en dood in plaats van op wat religies en levensbeschouwingen daar over zeggen. In zijn werk als stervensbegeleider vertrekt hij vanuit de beleving van de stervende: wie is God voor mij? Een steun, een belofte dat er iets is na de dood? 

Pandit Attry Ramdhani vertelde over zijn ervaringen bij stervensbegeleiding. Ramdhani: ‘Het is een persoonlijk gebeuren waarbij je als pandit vaak nauw verbonden bent met de familie om hen te kunnen begeleiden’. 

Alper Alasag zei dat binnen de Islam geleerd wordt dat je sterft zoals je hebt geleefd. Tegelijkertijd stelde hij daar vragen bij: wat is goed leven; wie bepaalt dat? 

De inleider vanuit het humanisme, Joachim Duyndam, wil als humanist kritisch zijn op de verabsolutering van het zelf. Duyndam: ‘Alleen liefde overwint de dood en daarvoor heb je anderen nodig.’

In de discussie na de inleidingen gingen de deelnemers samen met de inleiders nader in op visies op dood, hiernamaals en rituelen bij sterven, dood en rouw. De inleidingen worden gebundeld en uitgegeven in een brochure ter verspreiding in de diverse achterbannen. Daarnaast overweegt men op basis van het aangereikte materiaal een bijeenkomst voor geestelijk verzorgers in ziekenhuizen te organiseren.

Ter afsluiting van het boeiende gesprek concludeerde voorzitter Henk van Hout dat we de behoefte hebben elkaar te ondervragen over allerlei kwesties. De deelnemers gaven dan ook aan graag verder te willen gaan met elkaar. Elkaar bevragen in een informele setting naar aanleiding van een thema vond men een uitstekende formule. ‘Misschien moeten we rouleren en zo telkens bij een andere traditie te gast zijn’, stelde Sasja Martel voor. De volgende themavoorstellen konden worden genoteerd: de eetgewoonten in de diverse tradities; mensenrechten en interreligieuze samenwerking.

De bijeenkomst werd in een prima sfeer afgesloten met een diner bestaande uit kosjer, halal, vegetarisch en ‘gewoon’ eten.   

Foto van een grafschrift, genomen op een overwegend christelijke begraafplaats, dat de voorbijganger oproept tot bezinning. De opbeurende tekst voor wie het nog niet heeft ontcijferd nog een keer hieronder:

Gij wandelaar sta stil
wat ge nu zijt
was ik voor dezen
wat ik nu ben
zult gij haast wezen.