Brieven voor Albayrak

Vele mensen drongen zich zaterdag naar voren, richting staatssecretaris Albayrak. Ze wilden haar persoonlijke brieven overhandigen van mensen die hen na aan het hart liggen.  

Het was één van de indringende momenten tijdens de drukbezochte werkdag van de projectgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken. ‘De ontmoeting met anderen maakt je duidelijk wie je zelf bent’, vatte ds. Ferdinand van Melle, voorzitter van de projectgroep, later zijn gevoelens samen. De werkdag was voor mensen die zich voor vluchtelingen en migranten inzetten. 

Van Melle: ‘Juist in die contacten komt het moment: wie ben ik? En dat verandert je leven!’ Hij noemde het inspirerend die dag de stralende ogen te zien van de Congolese zangeres, die alsmaar halleluja bleef zingen terwijl haar familie in Goma in het onzekere is. Afghaanse jongeren, (kinderen van 1F ouders) zeiden hoe blij ze waren dat mensen aan hen dachten. Gelachen is er ook, gezongen en gebeden.

Ds. Ferdinand van Melle leverde zelf een inhoudelijke bijdrage aan de werkdag. Zijn tekst volgt hieronder. 

De kredietcrisis – kunt u het woord nog horen?- heeft talloze mensen plotseling in onzekerheid gebracht. Kan ik mijn hypotheek nog betalen? Hoe gaat het met mijn baan, met mijn pensioen? Hoe worden de allerarmsten getroffen? Met argusogen worden de beurskoersen gevolgd en rollen op de buis financiële specialisten over elkaar heen over de vraag: hebben we de bodem van de markt bereikt? Of zakt ons economisch systeem nog verder in elkaar? Waar is de bodem, een steunpunt, een basis van waaruit je weer kunt opbouwen?

Beste mensen, temidden van die verwarring één grote geruststelling: op het gebied van migratie en asiel hebben we in ieder geval goddank een bodem onder de voeten. Er is een basis, een document, ja een Basisdocument!

We hebben het opnieuw uitgedeeld vanmorgen. Bekend of onbekend: dat basisdocument van de Raad van Kerken uit 1996 is vandaag nog steeds de basis. Enerzijds is dat heel teleurstellend, want de problematiek is dus nog geheel niet opgelost, anderzijds geeft het vandaag een basis om in woelige tijden overeind te blijven. En van die basis kan je bouwen als kerkelijke groepen of als enkelingen die tijd en gaven in dienst willen stellen van vluchtelingen en migranten, kortom hen die noodgedwongen op drift zijn geraakt.

Wat is die basis? Dat is: waken over de humaniteit.

In de ogen van anderen een medemens aankijken en zelf in de ogen gekeken worden. De naaste is beeld van God. Recht om mens te zijn. Dat verklaart dat zeer velen uit kerken en geloofsgemeenschappen en NGO’s vanuit religieus-humanitaire gedrevenheid zich jaar in jaar uit hebben ingezet voor het meedragen van wel en wee van asielzoekers en op drift geraakten  En zij doen dat vandaag nog.

Vanuit diezelfde basis van waken over humaniteit is met grote regelmaat onversneden kritiek geformuleerd richting overheid en haar uitvoerende diensten. Met name waar het om de interpretatie van de vluchtelingendefinitie ging. Het Basisdocument pleit krachtig voor een ruimhartige interpretatie. Daar mag omwille van humaniteit niet aan worden getornd. De zo geuite constructief kritische houding is weerbarstig en lastig, maar komt voort uit bewogenheid om de op drift geraakten en uit zorg voor de kwaliteit van onze Nederlandse samenleving. 

Plaatselijke raden van Kerken en hun werkgroepen hebben jarenlang taai en geduldig mensen ondersteund en op hun manier meegeholpen het draagvlak voor opvang van vluchtelingen en migranten in ons land te vergroten. En dat doen ze vandaag nog. Zij bestrijden actief vreemdelingenhaat vanuit de basiservaring dat persoonlijk contact leidt tot wederzijds begrip. Dat draagt bij aan een tolerante wereld waarin culturele en religieuze verschillen  als wederzijdse verrijking mogen gelden. 

De zwaarbevochten pardonregeling is een stap in de goede richting. Vanuit kerken en religieuze gemeenschappen is daar verheugd op gereageerd. Maar rond het pardon blijken naast nog de oude, nu weer nieuwe aandachtsgebieden en probleemvelden te ontstaan. Ik noem er enkele  (er zijn er meer.)

Wie neemt het op voor de z.g. grensgevallen, die formeel buiten het pardon vallen? Wie komt op voor hen die uit de opvang raken en onuitzetbaar zijn?

Hoe moet het met kinderen van wie een ouder 1F kreeg tegengeworpen?

En die ouder die zich daartegen al 10 jaar niet kan verdedigen!

Hoe houdt je het met elkaar uit, dat eindeloze wachten op een beslissing, de moordende en vaak verlammende onzekerheid, de ambtelijke molens zonder gezicht?

Hoe om te gaan met goed lopende noodopvang die zou moeten moet sluiten. Ja of nee? Is er uitzicht voor al die getraumatiseerden, ‘who cares’ de psychische gezondheid van  gepardonneerden?

Wat is het lot van ongedocumenteerden die verwikkeld zijn in een eindeloze Europese keten van vreemdelingenbewaring? Waarom zo’n barrière voor vrijwilligerswerk in Detentiecentra? Kan die beschadigende  detentie van niet-criminele mensen niet fantasievoller worden opgelost?

Hoezeer er in brede bevolkingslagen meegeleefd wordt met mensen in  vreemdelingenbewaring laat zich zien op de site ‘Schipholwakes.nl’, waar dezer dagen opvallend veel verslagen zijn te lezen van gedachtenisbijeenkomsten voor de slachtoffers van de rampzalige brand in het Detentiecentrum Schiphol-oost 3 jaar geleden..

Zomaar hartenkreten in vraagvorm. En hartenkreten komen uit het hart, waar ook de humaniteit zetelt, getoetst aan de standaard van medemenselijkheid.

Vanuit diezelfde hartslag kan je als vrijwilliger in dat veld soms gefrustreerd raken door de keiharde regelgeving. De vreselijke papierbrei.. Het wachten. De vermoede willekeur. Je kunt cynisch worden, je vertrouwen in een overheid loopt schade op, het is vechten tegen de bierkaai, denk je, de vermoeidheid slaat toe. En je komt onvermijdelijk een stukje xenofobie in jezelf tegen. En kwam je het nog niet tegen, dan gaat dat nog komen. Laten we eerlijk zijn, dat gebeurt. Dat kan allemaal.

Als Projectgroep van de Raad van Kerken willen we graag  een bescheiden platform bieden voor dat alles. Nuchter, betrokken, terzake. Maar vanuit die basis. Om van daaruit elkaar te ondersteunen te bemoedigen. Het Basisdokument, al zal het hier en daar ge-update moeten worden, is richtlijn en ijkpunt. Zo hopen we als Nederlandse kerkgemeenschappen in solidariteit met Europese kerken hen die op drift geraakt zijn, op doortocht zijn of in dit land nieuwe wortels zoeken, een hand te kunnen geven, een stukje aarde, een basis om op te staan. De Europese kerken hebben het jaar 2010 als jaar van de migranten benoemd. Wij gaan daar aan meedoen! Ik eindig met een gedichtje.

Wanneer je kijkt
zie je nog niet
Wanneer je ziet
grijpt het je aan
Wanneer het je aangrijpt
gaat het iets met je doen
Wanneer het iets met je gaat doen
dóe dat dan
omwille van wie jou aanziet.

(Toespraak van Ferdinand van Melle namens de Projectgroep Vluchtelingen op de Werkdag Vluchtelingen, 1 november 2008)
Foto: Staatssecretaris Albayrak van Justitie