In stilte schuiven we aan, de kring van stoelen is zo goed als bezet. Een van de aanwezigen leest twee teksten voor, over de betekenis van het gebed: ‘gebed wordt ervaren als dieper dan woorden of drukke gedachten’, en een tekst over het versmelten in de stilte: ‘zolang iedereen in meditatie zit zoals iemand doet wanneer hij zelf stil zit, zal de stilte zelden die grotere diepten bereiken, die een Quaker-samenkomst op zijn best kan zijn’. Na deze twee teksten begint de een uur durende stilte.
In haar pelgrimage langs de lidkerken van de Raad van Kerken is algemeen secretaris ds. Christien Crouwel in Wageningen voor een kennismaking met de Quakers, het Religieus Genootschap der Vrienden. De zogeheten wijdingsbijeenkomst is begonnen zodra de eerste aanwezige Vriend in een op God gericht wachten in de kring is gaan zitten, waarna anderen zich daar stil bijvoegen. De bijeenkomst is geëindigd nadat men staande in de kring elkaar als teken van verbondenheid de hand heeft gegeven. Er is geen voorganger, liturgie of sacrament.
Waar gaat de stilte met je naartoe
Het is wennen, waar gaat de stilte met je naartoe. De teksten over het gebed en over het versmelten van de stilte worden nog eens gelezen. Bidden zo lees ik, is het punt waar alledaagse taal faalt, hier kan helemaal niet over gesproken worden, het kan alleen ervaren en gekend worden. Het tafeltje met hyacinten, sneeuwklokjes en de Bijbel trekt de aandacht, ergens rammelt een maag, schouders gaan hangen, de benen worden verzet. Ik schrik als in de kring een mevrouw het woord neemt en vertelt moeite te hebben met bidden, daarentegen steekt ze wel af en toe een kaarsje op in een katholieke kerk. Met tussenpozen van enkele minuten melden zich meer deelnemers uit de kring. Bidden, zo blijkt, is voor enkele aanwezigen een groot vraagteken. Je kunt wel voor een zieke buurvrouw bidden, maar haar opzoeken levert meer op dan bidden. Bidden moet uit het hart komen, niet uit het denken, zo klinkt het. Bidden wordt ervaren als een staat van ontvankelijkheid, het is een mooi landingsbaantje voor het goddelijke. Iemand leest een gedicht voor van Margryt Poortstra:
“Dit huis is een huis waar de deur openstaat,
waar zoekers en zieners, genood of gekomen,
hun harten opwarmen, van toekomst gaan dromen,
waarin wat hen drijft tot herkenning gaat komen,
de vonk van de Geest in hun binnenste staat.”
Iets van God in ieder mens
Na ruim een half uur pakt één van de aanwezigen de Bijbel en leest uit de brief van de apostel Paulus aan de Korintiërs over de liefde. Terwijl wij ons verder wijden aan de stilte en overdenken wat bidden vermag, gaat de naast gelegen rooms-katholiek kerk uit. Een enkele parochiaan houdt de pas in en kijkt door het grote raam naar die kring van 18 Quakers en Vrienden.
Binnen wordt God ter sprake gebracht. Er is iets van God in ieder mens, zegt één van de Vrienden, dus ook in mij, want God maakt geen uitzondering, dus is God ook in Trump en Sadam Hoesein, het is een uitdaging voor mij dat te gaan zien.
Als het uur zo goed als verstreken is, wordt gevraagd of de aanwezigen nog iets willen zeggen. Daarna gaan we in de kring staan en reiken elkaar de hand als teken van verbondenheid en daarmee is de wijdingsbijeenkomst afgelopen.
Na de stilte is er koffie en collecte
De sfeer is iets losser, voor koffie of thee worden er vingers geteld, de collecte voor het Jeannette Noëlhuis wordt aanbevolen, en met het oog op de gasten van de Raad is er een voorstelrondje. De aanwezigen voor deze zondagse bijeenkomst komen van verre zo blijkt als de steden Den Haag, Nijmegen en Zwolle worden genoemd. Bij de mededelingen wordt gevraagd na te denken hoe door de Quakers steun kan worden gegeven aan Extinction Rebellion, de beweging die onder andere staat voor volledige geweldloosheid en zich sterk maakt voor een warmere meer verbonden samenleving.
En dan is er koffie en thee. Erik Dries uit Den Haag is één van de Quakers. Over wat de Quakers zijn en doen heeft hij een stripboek gemaakt, ‘Gewoon Quakers’. We vragen naar het spreken uit de stilte. Het is als steentjes in de vijver, vertelt hij Christien Crouwel, na een opmerking wacht de volgende spreker totdat de woorden geland zijn, de laatste rimpeling weg is, dan is het tijd voor een nieuwe bijdrage.
Ons land telt zo’n 100 Quakers en Vrienden, terwijl er 500 regelmatige bezoekers zijn. Het versmelten in de stilte om te komen tot ‘iets groters dan de som der delen’ heeft Dries al die jaren maar twee keer meegemaakt. ‘De stilte en de getuigenis, de actie, daar ligt voor de Quakers de verbinding. En dan, zo blijkt, zijn er wereldwijd ook nog weer Quakers in alle soorten en maten, van zeer liberale tot zeer op Christus gerichte Quakers. ‘Over die zware preek kunnen we heftig van mening verschillen, maar er is wederzijds respect omdat we allen vanuit de stilte en de getuigenis, Quakers willen zijn,’ aldus Dries. Getuigenis dat leidt tot actie heeft zijn tijd nodig, vertelt Dries. Hij wijst op de strijd van de Quakers tegen het inzetten van kindsoldaten, een strijd waar lange tijd van overleg in de verschillende geledingen van de Quakers aan vooraf ging, maar als het standpunt dan ook eenmaal gerijpt en doorleefd is, voeren de Quakers daar wereldwijd overtuigend actie voor, ook in Nederland.
Teun-Jan Tabak