Het leven is niet te managen. We zullen ons er toe hebben te verstaan dat we kwetsbare mensen zijn. Oudere mensen ervaren die kwetsbaarheid aan den lijve en als samenleving moeten we daar respect voor opbrengen zonder vragen over euthanasie of voltooid leven een vertroebelde blik op het leven te laten geven.
Daarover ging het zondag 3 december in het programma ‘Jacobine op zondag’ voor NPO2. Het was voor het eerst dat de Raad van Kerken met als woordvoerder Joris Vercammen zich op die manier in het publieke debat mengde over de vierde levensfase. Jacobine Geel presenteerde het programma onder de noemer dat de kerken nu ook nadrukkelijk naar buiten treden over de laatste vragen en ze vroeg aan de oudkatholieke aartsbisschop van Utrecht, mgr. Joris Vercammen wat de specifieke inbreng van de kerken zal zijn.
Vercammen reageerde: ‘Vanuit de zorg voor het goede leven en dus voor het goede sterven willen de kerken hun betrokkenheid tonen bij mensen die sterven en bij mensen die met de vraag zitten hoe te sterven en met al de mensen die naast de stervende staan’.
Geel stelde dat daar toch niets nieuws aan te ontdekken valt. Vercammen: ‘We willen een ietwat ander geluid laten horen; we hebben bij het wetsvoorstel voltooid leven de nodige vragen. Je krijgt uit de discussies de indruk dat de ouderdom een probleem is, dat opgelost moet worden. Maar zo is het toch niet? Ouderdom is toch een uitnodiging om te leven?’
Vercammen kreeg op die gedachte bijval. Vooral van Anne Christine Girardot, een documentairemaakster, die zelf ook in een hospice mensen bijstaat in hun laatste levensdagen. Anne Marie Girardot zei blij te zijn met de kanttekeningen die er vanuit de kerken worden gemaakt. Girardot: ‘Vaak krijg je een eenzijdig beeld in de media. Ik zie veel lobbywerk van het pro-euthanasie kamp. Ik merk bij stervende mensen dat ze daardoor meteen met euthanasie komen. Dan vraag ik me af: Waar is het tegengeluid. Er zijn toch zoveel andere manieren om met laatste levensvragen om te gaan?’
Girardot stelde vast, dat onze samenleving het steeds moeilijker lijkt te vinden om met ouderdom om te gaan. Girardot: ‘We willen oud worden zonder oud te zijn. Als het lichaam het half af laat weten, vinden we het heel moeilijk daarmee om te gaan. De samenleving geeft signalen af van: Jij moet presteren, jij moet iets doen. Mensen vinden het heel moeilijk als dat niet meer gaat en ze denken dan al gauw: Ik ben overbodig. Dat heeft voor een deel met de signalen uit de maatschappij te maken. Oude mensen die niet meer kunnen presteren krijgen schuldgevoelens’.
Vercammen: ‘Als je met de dood omgaat alsof dat een probleem is en de dood niet ziet als iets dat bij het leven hoort kom je op een verkeerd spoor terecht. De vraag is dus in hoeverre we kunnen accepteren dat de dood uiteindelijk ook bij het leven hoort. Als je dat inziet, ga je anders met de dood om en ook met het leven’.
Vercammen refereerde in de uitzending aan het werkbezoek dat hij met een delegatie vanuit de Raad van Kerken onlangs aan HilverZorg in Hilversum heeft gebracht. Hij vertelde dat er gesprekken waren gevoerd met diverse disciplines in de zorg en dat wat hem betreft twee vragen in verschillende bewoordingen in het bezoek naar voren kwamen: de vragen naar zingeving en de vragen naar verbondenheid.
Vercammen liet weten dat voor hem de onderlinge relaties tot de essentie van het leven behoren. Vercammen: ‘Het is dat iemand anders mij uitnodigt om te leven, dat brengt mij juist tot het leven. Wie zou ik zijn, als niet een ander zegt: Ik wil dat je leeft. De ander is levensnoodzakelijk’.
Vercammen pleitte voor een genuanceerde benadering van het menszijn, waarbij de autonomie niet een eigen leven laat leiden. De ethicus Heleen Dupuis gaf aan juist op dat punt moeite te hebben met de benadering van de aartsbisschop. ‘Ik vind het belangrijk dat mensen echt een eigen keuze kunnen maken. Ik heb het er heel moeilijk mee dat een ander zou moeten bepalen hoe iemand moet sterven. Of hoe iemand laatste fase op aarde zou willen invullen. En hoe subtiel Joris het ook formuleert, veel mensen hebben ervaren dat er in de kerken nogal wat gelijkhebberij zit. Vanuit het verleden is er de nodige weerstand binnen de kerken. De vragen over euthanasie en voltooid leven zijn wat mij betreft uiteindelijk te herleiden tot een tolerantievraagstuk. We managen het hele leven. Als iemand tachtig wordt heb je je als suf gemanaged. Waarom zouden we dan als we tachtig worden onze eigen zelfstandigheid helemaal laten lopen’?
Foto’s:
1 Screenshot van Joris Vercammen
2. Screenshot van Anne Christine Girardot
3. Screenshot van Heleen Dupuis