Natuurlijk volgt de Raad van Kerken de plannen van het kabinet om te komen tot een wetsvoorstel ‘Levenseinde’ nauwgezet. Het moderamen sprak er uitvoerig over een week geleden en er is een speciale werkgroep gevormd, die de aandachtspunten en de zorg voor de laatste levensfase onder woorden probeert te brengen. Het moderamen laat een brief uitgaan naar alle fracties in de tweede kamer om aan te geven dat de kerken in het proces dat nu door het kabinet is opgestart willen meedenken en hun expertise ter beschikking willen stellen om tot evenwichtige afwegingen te komen. Dirk Gudde, voorzitter van de Raad van Kerken, woonde de verschillende discussies in de Raad en het Moderamen bij. Op persoonlijke titel schreef hij een column.
Levenseindediscussie: Wat is barmhartigheid?
Afgelopen week was het debat in de Tweede Kamer over de kabinetsplannen rond het vrijwillig gekozen levenseinde, waar sprake is van een zogenaamd “voltooid leven”. Minister Schippers heeft groen licht gekregen van de meerderheid van de Tweede Kamer om te werken aan een voorstel voor een wet die hulp bij zelfdoding onder voorwaarden wettelijk mogeijk maakt.
We leven in een samenleving waarin mensen steeds ouder worden. Dat is een grote rijkdom. Tegelijk brengt ouder worden voor veel mensen ook last en moeite en eenzaamheid. Velen krijgen ermee te maken. Het lijden dat daarmee gepaard kan gaan is groot. Het gevoel dat het leven vervuld is, voltooid, klaar, is niet nieuw. Wie heeft het niet al eens iemand horen zeggen: “Voor mij hoeft het niet meer”, of, zoals mijn oude tante zei: “Onze Lieve Heer mag mij nu wel halen”.
Wel nieuw is de wens, die ineens alom tegenwoordig is (die indruk krijg je althans), om het heft in eigen hand te nemen. En ook nieuw is de idee dat dat ook normaal is, of vanzelfsprekend. Of dat het dat zou moeten worden. Dat Nederland met de ideeën van het kabinet “voorop” loopt, dat men elders “nog niet zover is”.
Ouderen gaan zich afvragen of zij niet onderhand ook, al is het maar om anderen niet tot last te hoeven zijn, moeten gaan nadenken over een zelfgekozen levenseinde. Kinderen durven hun ouders niet te zeggen dat zij niet wíllen dat vader of moeder daarvoor kiest, want: respect voor ieders vrije keuze. En iedereen zegt toch ook dat dat barmhartig is, iemand de keuze laten.
Het zijn dit soort effecten van de gedachten die het kabinet ontwikkelt, die in de ogen van velen binnen de kerken gevaarlijk zijn voor een samenleving. Een samenleving die op liefde en zorgzaamheid gebaseerd moet zijn.
De Raad van Kerken houdt zich al langer bezig met de problematiek van de keuzes rond het levenseinde en heeft er een werkgroep voor ingesteld. Insteek voor onze bijdrage aan het debat is niet om gemakkelijke antwoorden te geven, want die zijn er niet. Wel om te laten zien dat er in het debat over het levenseinde fundamentele waarden aan de orde zijn. De waarde van de vrije individuele zelfbeschikking ís niet de enige waarde. Een mensenleven heeft zin, hoe het er ook uit ziet. Een mens heeft waardigheid, hoe kwetsbaar, eenzaam, of ziek hij of zij ook is. Een mens leeft bovendien niet alleen, en niet alleen voor zichzelf. Laat ons een zorgende en liefdevolle samenleving vormen, iedereen helpend die dat nodig heeft, zieken verzorgend, verdrietigen troostend, eenzamen bezoekend. Dat is de echte barmhartigheid.
Dirk Gudde