We kunnen ons alleen overgeven aan de menselijkheid als het gaat om de vluchtelingen. Er is geen alternatief. Jezus zei toch ook: ‘Wie niet tegen ons is, is voor ons’.
Kardinaal D. Manuel Clemente van Portugal, een door paus Franciscus benoemde leider, was er voor de algemeen secretarissen van raden van kerken, onlangs bijeen in Lissabon heel duidelijk over. Vluchtelingen moeten menselijk worden opgevangen. Daarna kan men zoeken naar een goede plek in de samenleving. Wat de kardinaal betreft gaat het daarbij niet om het vormen van een multiculturele samenleving, maar een interculturele samenleving, waarbij vluchtelingen snel integreren en een volwaardige plek in de samenleving krijgen.
De kardinaal maakte een vergelijking met de overgang van net Romeinse Rijk naar een nieuwe fase, waarbij de christelijke kerk voor de uitdaging stond de binnen rukkende barbaren een plek te geven. Een vriend van Augustinus wijst op de mogelijkheden die ontstaan juist doordat de barbaren het Romeinse Rijk onder de voet lopen. Men hoeft nu niet langer als zendeling naar de barbaren toe, aldus de kardinaal, de barbaren zijn direct onder ons gekomen. In Portugal stond men in de jaren 75 en 76 ook voor grote inspanningen toen veel mensen vanuit de voormalige koloniën Angola en Mozambique naar Portugal kwamen en een plek in de samenleving moesten ontvangen.
Clemente haalde Fransiscus aan die er op wees dat men niet alleen om aanpassing van de nieuwe burgers moet vragen. Ook de zittende bevolking moet zich openstellen en verandering onder ogen durven zien. Clemente sprak in dit geval over de noodzaak van metanoia, van bekering.
De politieke situatie in Portugal verschilt behoorlijk van landen zoals Duitsland, Zweden en Oostenrijk, waar vele vluchtelingen naar toe gaan. In totaal zijn er in Portugal zo’n 400.000 mensen vanuit een ander land ingekomen en juist zo’n twee miljoen Portugezen die zelf als gastarbeider hun heil elders in Europa zoeken. De bevolking is tamelijk homogeen. Er is geen sterke nationalistische partij ter rechterzijde. Hoogstens kan je zeggen dat mensen zonder inkomen uit arbeid die zelf aan de onderkant leven, dreiging voelen, omdat ze nu nog moeilijker aan de slag komen. Maar angst is een slechte raadgever aldus de kardinaal.
Dr. Rui Marques, van het platform voor vluchtelingen in Portugal, onderstreepte die visie. ‘Er is een industrie van angst’, zei hij met verwijzing naar de media. Angst is het grootste gevaar voor mensen. Hij noemde een oefening heilzaam die men in Portugal wel op scholen uitvoert. Leerlingen krijgen de vraag om een rugzak te vullen met daarin de spullen die ze willen meenemen als ze vluchten. Op dat moment ervaart men zelf wat het is vluchteling te zijn.
Het thema ‘Have no fear’ wordt verder opgepakt tijdens een Europese ontmoeting die plaatsvindt van 14 tot 16 juni in het Nederlandse Lunteren. Er worden zo’n vijftig deskundigen en kerkelijk betrokkenen verwacht die actuele ontwikkelingen bespreken en die onder meer in Amsterdam de slachtoffers zullen herdenken. Een deel van het programma is open voor publiek van buitenaf.
Foto’s:
Kardinaal Clemente kijkt vanaf de kerk uit over Lissabon.
De kardinaal tijdens een introductie over de vluchtelingen