Economie is een rationele wetenschap geworden, waarbij men zich beperkt tot het nodige cijferwerk. Vorige generaties hielden zich ook wel bezig met economie, maar ze verbonden het met theologie en filosofie. Dat zie je nu niet meer. En waar de politiek zich meester maakt van de conclusies van de economen, richt men zich vooral op de korte termijn van zo’n drie jaren.
Dat vertelde dr. Peter Pavlovic, beleidsmedewerker van de CEC, deze week bij de ontmoeting van algemeen secretarissen in Europa, in Lissabon. Hij heeft vanuit een werkgroep in Brussel een rapport geschreven met een visie op de economie in Europa. Het rapport (nog een concept) verscheen onder de titel ‘Vrede zoeken en voorspoed in de Europese Unie’. De beraadgroep Samenlevingsvragen bereidt vanuit Nederland een reactie voor. De reacties zullen dit najaar worden verwerkt en het is de bedoeling dat het bestuur van de CEC dan in november met een standpunt komt.
Het rapport bestaat uit drie delen: een verantwoording waarom kerken moeten deelnemen aan het economische debat, een beschrijving van de ontwikkelingen in Europa op dit punt en een perspectief vanuit het christendom op de toekomst van de Europese eenheid.
Het geheel is ontstaan vanuit de verbazing over het verschuiven van het draagvlak onder de Europese Unie. Aanvankelijk was er veel optimisme, maar dat is weggeëbd met opkomend terrorisme, migratieproblemen, de eurocrisis, en Euroscepsis in het algemeen. De kerken proberen een hernieuwde link te plaatsen tussen de economie en de ethiek.
Dat is nog een hele kunst omdat protestanten en orthodoxen, om twee stromingen in de kerk te noemen binnen de CEC, heel verschillend denken over economie. Protestanten denken in termen van een positief beeld op de wereld waar mensen een unieke verantwoordelijkheid dragen, armoede bestrijden, een bewuste arbeidsmoraal aan de dag leggen en onderlinge sociale verantwoordelijkheid onder ogen zien. Orthodoxen denken vanuit een goddelijke deelname in de goddelijke economie. Bij hen zijn familieverhoudingen sterk aanwezig en ook de overheid wordt gezien als een verlengde van die verzorgende familie. Men spreekt al snel in spirituele termen en ziet de eucharistie als uitdrukking van de zin van het leven, waarbij de vruchten van de arbeid God gewijd worden.
Pavlovic komt in de rapportage tot en zevental invalshoeken waarbij de kerk verschilt van een meer seculiere benadering.
1. Economie staat niet op zichzelf. Mensen leven niet bij economie alleen. Naast competitie is er ook zoiets als solidariteit.
2. Je kunt inderdaad op positieve wijze over Europa spreken, maar dan moet er ook zoiets zijn als een gemeenschappelijke narratief. In het verleden was het de behoefte aan onderlinge verzoening voorbij de oorlog die mensen tot het zoeken naar eenheid bracht. Dat verlangen bepaalt mede het doel en het perspectief van de eenheid, die geen geforceerde eenheid wil zijn.
3. Subsidiariteit en matiging vragen om een voortdurende afstemming met elkaar en vragen om een bredere kijk op eenheid.
4. Er dient een effectief gemeenschappelijk bestuur te zijn als men beleid wil maken. Het gemeenschappelijk ingrijpen tijdens de bankcrisis maakt duidelijk dat zoiets wel kan, maar in vele gevallen is de EU een in zichzelf verdeeld huis met diverse ondoorzichtige bestuurslagen.
5. Begrippen als schuld en schuldeiser zetten mensen op het verkeerde been en suggereren eenzijdige verhoudingen die voorbijgaan aan wezenlijke relaties. De groeiende schulden en de dominantie van geld geven disbalans.
6. De ongelijkheid dient te worden gereduceerd. Armoede dient te worden bestreden. En werkeloosheid tegengegaan.
7. Economische groei is niet de medicijn voor alles. Het GPD kan niet langer de oriëntatie zijn voor de economie. De noodzaak meer groene economie te ontwikkelen vraagt om andere waarderingssystemen.
Bij dat laatste gaat het dus om duurzaamheid. Pavlovic refereerde hierbij aan de klimaattop in Parijs in december 2015, waarbij naast tevredenheid bij ngo’s en wetenschappers ook scepsis bleef bestaan. Nicolas Hulot, zaakgelastigde van de Franse regering bij de top zei het als volgt: ‘De oplossing van het klimaatvraagstuk is niet mogelijk zonder herziening van het economische model’.
Foto’s:
1. Peter Pavlovic onderweg
2. Armoede moet worden uitgebannen
3. Pavlovic tijdens de toelichting op het rapport