De kerk heeft het vocabulaire om mensen in hun gedrag aan te spreken. Dat vocabulaire verbindt vele mensen. De kerk mag dat best inzetten in het debat over de economie. Niet dat je dan ook direct van de kerk een antwoord verwacht, maar de vragen mogen best met enige indringendheid worden aangereikt.
Deze uitnodiging klonk woensdag van de kant van de werkgevers, toen een delegatie van de Raad van Kerken een ontmoeting had met een deel van de klankbordgroep Levensbeschouwing en Ondernemen van het VNO-NCW. In de Malietoren in Den Haag ontmoetten zij elkaar en bespraken daar onder andere de brochure van de Raad ‘Geloof en economie en het perspectief op de economische crisis’.
Voorzitter Henk van Hout legde uit aan de klankbordgroep wat de Raad van Kerken precies is en waar zij zich op het moment allemaal mee bezig houdt. De Raad houdt zich immers niet alleen bezig met wat binnen de kerken gebeurt, maar ook hoe de kerk zich in de samenleving in kan zetten. De waardering voor de Raad van Kerken wordt dan ook vanuit de gehele klankbordgroep geuit.
Het VNO-NCW is de grootste ondernemingsorganisatie van Nederland. Het is een lobby-organisatie die zich sterk maakt voor een goed ondernemings- en investeringsklimaat en de gemeenschappelijke belangen van het Nederlandse bedrijfsleven behartigt op zowel nationaal als internationaal niveau.
Vanuit het VNO-NCW wordt verteld dat de economische crisis hele diepe sporen heeft nagelaten in sectoren als de detailhandel en de bouw. Ook de opkomst van de zzp’er heeft veel vragen met zich meegebracht. Het VNO-NCW heeft ook het hoofd gebogen over de sancties die zijn genomen wat betreft Oekraïne. Daar zijn tegensancties gekomen en die raken specifieke ondernemers. Een ander project waar het VNO-NCW mee bezig is, is het honderdduizendbanenproject. Voor 2026 moeten 100.000 mensen die op afstand staan van de arbeidsmarkt sneller en langdurig aan een baan zijn geholpen.
Binnen het VNO-NCW is ruimte voor bezinning. Zeker na de fusie van VNO en NCW is de aandacht daarvoor alleen maar toegenomen. Men is zich nadrukkelijker uit gaan spreken op maatschappelijke verantwoordelijkheden. Ook heeft het nauwe banden met verschillende NGO’s. Vanuit Levensbeschouwing en Ondernemen wordt ook de Bilderbergconferentie voorbereid. Ook organiseren zij stilteretraites; daar is de kerk op een andere manier aanwezig, namelijk als levenshouding.
De brochure ‘Geloof en economie en het perspectief op de economische crisis’ die de Raad in 2013 uitbracht stond op de agenda. Johan Graafland heeft meegewerkt aan deze brochure en was bij het overleg aanwezig. Hij vertelde hoe deze brochure na twee buitengewoon enthousiasmerende rondetafelgesprekken tot stand is gekomen. De brochure is ook vertaald in het Engels en gebruikt voor een bijeenkomst in Egmond waar verschillende Europese raden van kerken bij aanwezig waren.
De klankbordgroep vond de analyse in de brochure heel herkenbaar en delen deze dan ook. Kritiek was er op de bescheidenheid. Het bieden van oriëntatie is zo bescheiden en zo vragend. Mensen verlangen volgens het VNO-NCW naar de profetische blik. Een citaat dat voorbij kwam was ‘Het gaat niet om het zorgvuldig bewaren van de as, maar om het doorgeven van de vlam’.
De Raad antwoordde hierop dat zij dat in het verleden misschien wel wat scherper heeft gedaan. De kerk heeft nu misschien een toon aangenomen die wat meer bescheiden is. Bescheidenheid ligt dicht bij eenvoud en bij levenshouding, maar die mag je wel nadrukkelijker uit elkaar halen. Stevig aanwezig zijn hoeft immers niet haaks te staan op een levenshouding. Deze bescheidenheid kan ook een signaal uitgeven zoals Paus Franciscus bijvorbeeld doet met zijn eenvoud en bescheidenheid.
De ervaringen met de brochure zijn vooral op lokaal niveau en zijn zeer boeiend. Het raakt mensen en zet men aan het denken over dilemma’s wat betreft economie en ethiek. Mensen realiseren zich dat men participeert in die economie en het dus inbreng heeft. Economie is niet onmenselijk, maar blijft uiteindelijk altijd menselijk handelen. Ook nodigt de brochure uit tot zelfreflectie: je kunt het systeem niet veranderen, maar wel op eigen niveau acties ondernemen. Vanuit de klankbordgroep klinkt het appèl naar de kerk dat zij zich meer moet mengen in het gesprek. Niet om de les te lezen, maar om de vragen te blijven stellen. Daarbij mag onbescheidenheid heersen in het bewustmaken.
Het rapport ‘Grenzeloos groeien’, dat in kringen van het VNO-NCW circuleert werd ook kort besproken. Het is bedoeld als economische analyse. Gezegd werd hierover dat het uitdagende elementen bevat voor de achterban en als doel heeft de verduurzaming van de economie, zoals dat bij veel grote organisaties ook het geval is. Ter vergadering ging het ook over de toon van het stuk, die mocht van de kerken wel wat meer bescheiden zijn.
Van de kant van de Raad bestond de delegatie uit: Johan Graafland, Dirk Gudde, Hans van den Hende, Henk van Hout, Klaas van der Kamp, Marius van Leeuwen, Jan Albert Visscher en Heleen van Beusekom. De klankbordgroep van VNO-NCW-MKB was aanwezig met: Cock Aquarius, Huibrecht Bos, Eppy Boschma, Wil Derkse, Louwe Dijkema, Sigrid Verweij.
Foto’s:
1. Impressie van het ronde tafel gesprek
2. Louwe Dijkema en Eppy Boschma overleggen samen