Op de sociale media is een discussie begonnen over de plaats van de religie bij de troonswisseling van koningin Beatrix naar koning Willem-Alexander. Diverse twitteraars menen dat religie ten onrechte afwezig was; anderen wijzen op het feit dat de verwachtingen die op Willem-Alexander worden geprojecteerd zelf als een substituut voor religie kunnen gelden.
‘Terugkijkend naar gisteren kan ik niet anders dan constateren dat de secularisatie in Nederland in 33 jaar fors is toegenomen’, aldus ds. Richard C. Vervoorn uit Heerde. Het viel hem op dat koning Willem-Alexander wel een aanhef van een gezang maakte, maar de tekst niet afmaakte: ‘Wat de toekomst brengen moge’, en de tekst pleegt dan verder te gaan met ‘mij geleidt des Heren hand’, maar de koning paste dat seculier aan.
Ds. Karin van den Broeke, preses van de synode van de PKN en lid van de Raad van Kerken gaat in een commentaar bij de tijd op de website van de PKN ook in op het gezang, maar zij benadert het net iets anders. Ze schrijft: ‘‘Wat de toekomst brengen zal, uw liefde zal mij dragen’, sprak koning Willem-Alexander tot zijn moeder. Je zou het ons koningshuis gunnen dat onze samenleving net iets minder geseculariseerd was, zodat er ruimte zou zijn om over de roep en de dragende kracht van God te spreken’.
Dr. Bas Plaisier, de voormalige scriba van de PKN, twitterde vanuit Hong Kong: ‘Elke verwijzing naar God is weg. De enige die over zegen sprak was VVD voorzitter van de eerste Kamer. Ook de koning zweeg’. Plaisier sprak ook met studenten in Hong Kong over de festiviteiten. In een weblog vertelt hij daarover: ‘Voor de meeste studenten uit Azië blijft Europa toch een christelijk continent, hoe vaak ik hen ook heb verteld dat het christendom in feite een minderheidsreligie is geworden. Maar een inhuldiging in de Nieuwe Kerk, een volkslied met de woorden van een gebed van toewijding aan God (ik had de Engelse vertaling van couplet 2 en 6 op het scherm staan) verwarde hen behoorlijk. Hoe zit het toch met het christendom in Nederland – is het alleen geschiedenis op zulke momenten?’
Plaisier sluit zijn weblog af met: ‘De religieuze dimensie – de verbinding met het koningschap van God, het gebed om zegen en kracht – wordt bij elke inhuldiging minder. Willem Alexander noemde God met geen woord en verwijzing naar Hem van wie alle koningen hun macht en bijstand ontvangen – kwam in zijn toespraak niet meer aan de orde’. Dat was precies waarover mijn studenten zich zo verwonderden: wel de entourage, niet meer de praktijk. ‘Wat voor land is Nederland?’, zo vroegen ze. Dat zal ook in de komende decennia steeds meer de vraag worden. De Aziatische christenen houden ons een spiegel voor en leven mee’.
Priester Henk van Doorn, voorzitter van de rooms-katholieke vereniging KVO (Katholieke Vereniging voor Oecumene) reageerde in een tweet: ‘Liturgie van inhuldiging was saai en strak. Toch veel waardering. Blijkbaar sterk afhankelijk van aanwezigen / kijkers. Ook zondag in de kerk’. Eerder gaf hij een tweet om over door te denken: ‘Kun je God nog koning(in) noemen nu het koningschap een democratisch instituut geworden is? De vergelijking gaat nu wel erg mank’.
Anko Oussoren uit Hardinxveld – Giessendam reageert: ‘Ontbreken van religie? Troon….. ‘Want in hem leven wij, bewegen wij en zijn wij’. Hij was er wel’.
De oudtestamenticus Koert van Bekkum van de vrijgemaakte universiteit in Kampen analyseert: ‘Koning verwees 1 x direct en 2 x indirect naar zijn geloof: eed; ‘wat de toekomst brengen moge’, ‘de talenten die mij gegeven zijn’.
En: ‘Religie is voor Oranjes – net als voor veel eed zwerende Kamerleden – realiteit, maar vooral privé-aangelegevenheid geworden’.
Ds. Jos van Oord stelt: ‘Religie was vandaag overal: in de ontroering, de woorden, de hand in de hand, de zon, de vreugde, de aandacht, de zorg, de inzet…’.
Op televisie was het Herman Pleij die in een commentaar na afloop van de rondvaart van het koninklijk paar vaststelde dat de activiteiten een groot succes waren, maar dat de religie ontbroken had; een thema waar de NOS verder niet op in ging. Het werd wel direct opgepakt door twitter. Freek Houweling, PKN-er, twitterde direct: ‘Ook Herman Pleij vindt het een curieuze keuze dat religie totaal niet in beeld was. Koningsvaart’.
Arjan Lock, als directeur van de Evangelische Omroep onder meer verantwoordelijk voor programma’s als Blauw Bloed, schrijft: ‘Pleij heeft gelijk, religie is de hele dag geen enkele keer genoemd. Op ‘zo waarlijk helpe mij God almachtig’na dan…’
Adjunct-hoofdredacteur van het ND (Nederlands Dagblad) Daniël Gillissen stelt de vraag hoe de religies dan aanwezig hadden willen zijn: ‘Zeg het maar, domineesboot 😉 Met een leuke dansact van dominees? Of met een preek voor de koning?’
Het Nederlands Dagblad spreekt in een kop over ‘Het Messiaans verlangen naar een goede koning’. De journalist heeft de hier al eerder genoemde oudtestamenticus Koert van Bekkum nog eens gebeld. Deze zegt in de krant: ‘Het vreemde is dat in onze cultuur verwijzingen naar God en naar diens koninkrijk verdwenen zijn. Maar het verlangen naar een nieuwe koning die alles goed zal maken, is gebleven. Het zit in de riten rond de inhuldiging en klinkt zelfs in het Koningslied’.
Prof. dr. Ruard Ganzevoort, praktisch theoloog van de Protestantse Theologische Universiteit en eerste kamerlid voor Groen Links (hij legde geen eed af) reageerde ook en signaleert in het post-christelijke Nederland een verschuiving en ziet religieuze aspecten in de troonwisseling en de waardering van het koningschap. De klassiek-heilige week van het christendom (rond Pasen) heeft plaats gemaakt voor een seculier-heilige week (rond koningsdag en Bevrijdingsdag). ‘Die seculier-heilige week komt voort uit de behoefte aan rituelen, en werkt als model om de nationale identiteit gestalte te geven’, aldus Ganzevoort in het ND.
Er zijn ook enkele reacties die duidelijk maken dat het koningschap op een manier verbindt waar de oecumenische beweging alleen maar van kan dromen. ‘Gaat onze nieuwe koning verschillen verbinden?’, vraagt Nieuwwij. Zelfs the New York Times wordt geciteerd, waar staat: ‘Monarchy is what unites us and makes us Dutch’. Het valt de New York Times ook op dat er geen religieuze component aan de dag is: ‘Unlike royal rituals in England, there was no religious blessing or coronation’.
Het commentaar van het Reformatorisch Dagblad stelt: ‘Helaas moet worden geconstateerd dat vanuit Bijbels perspectief het fundament van zijn (d.i. de nieuwe koning) regering gering is. In zijn toespraak dinsdag heeft hij op geen enkele manier uitgesproken dat zijn hulp en verwachting is in de Naam van de Heere God’.
De moslimorganisatie CMO, die participeert in het Caïro-overleg laat via DutchReligions twitteren: ‘Future dream CMO for the King: take our commonalities as starting point in dealing with cultural and religious diversity in the Netherlands’.
Waar Nederland de scheiding tussen religie en staat strak doorzet, bericht Het Goede Leven over een totaal andere benadering in Duitsland: ‘Merkel spreekt vrijdag op Duitse kerkendag’. Zij neemt ook deel aan een discussie over het onderwerp: ‘En zie, het was zeer goed. Wat is de schepping waard in de geglobaliseerde wereld?’
Het moderamen van de Raad van Kerken heeft eerder vastgesteld dat er sprake is van een ceremonie die gedragen wordt door de Staten-Generaal en het vorstenhuis. De kerk speelt in dat onderdeel geen eigen rol. Wel zijn er vele plaatselijke kerken, gemeenten en parochies die aandacht besteden aan de troonswisseling en Koninginnedag. De rooms-katholieke kerk in Amsterdam spreekt zelfs van een ‘kroningsmis’ en wist met de eredienst het ANP te halen. Ook de joods-orthodoxe gemeenschap hield een bijzondere synagogedienst in de Esnoga of Snoge in Amsterdam ter ere van de inhuldiging van koning Willem-Alexander.
Foto:
The New York Times plaatste deze foto bij het artikel over de Oranjes.
Het moment van de eedaflegging, een moment waarop expliciet bij het citeren van de naam van God een belofte wordt afgelegd.
Toen nog prins Willem-Alexander tijdens een bezoek aan een synagoge vorig jaar oktober.