Al jaren komen mensen uit verschillende kerken tijdens de Veertigdagentijd bij elkaar in verschillende kerkgebouwen op woensdagavonden. Om samen een eenvoudige rijstmaaltijd te eten en daarna te bidden, in voorbereiding op Pasen. Het belangrijkste feest voor christenen. Deze rijstmaaltijden zijn een initiatief van verschillende samenwerkende kerken in Arnhem. Wij vinden het belangrijk om samen op te trekken en gezamenlijk te werken aan vrede en verzoening, armoedebestrijding. Zeker ook tegen de achtergrond van actuele etnische spanningen die er soms zijn in de stad – zoals in `t Broek tussen bepaalde Koerdische en Turkse groepen.
Aya Sofia-moskee
Sinds nu vijf jaar sluit de Aya Sofia moskee ook aan bij deze avond in het Inloopcentrum in SintMarten. Ieder jaar komt een vertegenwoordiging van de moskee. Dit jaar schoof onder meer Hoca (uit te spreken als Hodja) Ali aan samen met wat andere Turkse wijkbewoners die ‘kerken’ in de Aya Sofia-moskee aan de Sonsbeeksingel.
‘Hollanders’ en Turken met elkaar in gesprek
Ieder jaar is er aan tafel weer ruimte voor uitwisseling en nadere kennismaking met elkaars religieuze en culturele gebruiken en verhalen. Ieder jaar weer zijn er ‘Hollanders’ en Turkse Arnhemmers die elkaar voor het eerst ontmoeten. Een meneer uit het Burgemeesterkwartier vertelt een Turkse moslim uit Klarendal dat hij nog nooit live met een Turkse moslim gesproken heeft.
Leven in gescheiden werelden
Een Turkse oudere meneer vertelt op zijn beurt dat hij eigenlijk nooit met ‘Hollanders’ spreekt, zijn Nederlands is er de laatste jaren dan ook niet op vooruitgegaan. Hij ontmoet Hollanders ook bijna nooit meer sinds hij met pensioen is. Alleen die ene Hollander die wel eens in de moskee komt. We leven in gescheiden werelden vindt hij. Erg vindt hij dat niet direct. Maar leuk vindt hij het wel nu weer eens met een Hollander te spreken. We spreken af dat we met zijn kleinkinderen binnenkort eens een kerk gaan bekijken.
Samen kerk bekijken
Hij vindt het belangrijk dat zijn kinderen ook wat van de christelijke cultuur meekrijgen. Net zoals een groep Hollanders ook een keer zijn moskee hebben bezocht. Naast verschillen zijn er veel overeenkomsten zoals gedeelde profeten in elkaars tradities. Meneer heeft zijn schotel waar hij veel Turkse televisie ziet. Naar Nederlandse programma’s kijkt hij nooit. Bij zijn eveneens Turkse buurman is dat anders. Hij en zijn kinderen kijken samen naar Nederlandse soaps zoals Goede Tijden Slechte Tijden.
De ene Turk is de andere niet
De ene Turk is de andere niet. Net zoals dat geldt voor Hollanders of blanke Arnhemmers. Logisch misschien voor veel mensen die opgroeien in ‘gemengde’ wijken en ‘gemengde’ scholen. Maar zo vanzelfsprekend is het niet voor de mensen aan de ronde tafel waar we zitten. Deze tafel alleen al herbergt zes nationaliteiten. En blanke Arnhemmers uit vier verschillende provincies. Een gepensioneerde timmerman vertelt dat hij als arbeidersmigrant uit de Achterhoek naar Arnhem kwam.
Echte en neppe gelovigen
Een Irakese vertelt dat ze in Bagdad bij een katholieke christelijke minderheidsgroepering hoorde. De Nederlandse man die tegenover haar zit dacht dat ze ook van de Turkse moskee was. Een Turkse meneer vertelt dat hij Alawiet is, net als president Al-Assad van Syrië. Hij behoort tot een minderheidsgroep in Turkije, hij beschouwt zichzelf als een liberale moslim. Zijn Turkse soennitische buurman beschouwt hem als een afvallige, nep-moslim. Onderdeel van een sjiietische sekte.
Verdeeldheid en verscheidenheid is er bij alle groepen
Een andere Turkse soenniet ziet hem juist als zijn broeder in het geloof waar hij graag samen mee optrekt. De ene Turk is lid van Milli Görus. Zijn neef en overbuurman ‘kerkt’ in Presikhaaf bij de Maaslaan en hoort bij de cultureel-politieke vereniging die in hetzelfde gebouw zit als de moskee. Een christelijke blanke vrouw haakt af. Ze kan het niet meer volgen. “Het lijkt de christelijke kerk wel”, verzucht ze. “Zo verdeelt als jullie zijn, ik dacht dat jullie het lekker eenvoudig en overzichtelijk hadden. Maar niets is minder waar. Ik heb me er nooit eerder in verdiept. We kunnen elkaar de hand schudden.” “Nee, nee, dat mag dan weer niet in onze cultuur” grapt een Turkse meneer gevat.
Knuppel in hoenderhok
Een Turkse Arnhemmer tolkt ondertussen rustig door zodat ook de mannen die niet goed Nederlands spreken de grap mee krijgen. Weer een andere Turk ontkent en relativeert tegenover een oudere blanke meneer de verschillende Turkse groepen die er zijn. “Als het nodig is zijn wij één en trekken we samen op.” Hop, meneer sluit de rijen. Zijn eveneens Turkse buurman stoot hem lachend aan: “Hee, niet zo serieus jij”. Een man van middelbare leeftijd met een pinkstergemeenschap-achtergrond mengt zich in het gesprek met stevig theologische thema’s. Hij gooit een knuppel in het hoenderhok. Over ware en valse profeten. Echte en neppe gelovigen.
Heikele thema’s genoeg
Er liggen nog heel wat thema’s op tafel om samen te bespreken. Ik ben het eens dat we niet bang moeten zijn om ook kritische gesprekken met elkaar te voeren. Maar of het allemaal tegelijkertijd moet en zonder een gemeenschappelijke, veilige vertrouwensbasis? Moeten we daar niet eerst aan werken. Door elkaar vooral te blijven ontmoeten en dingen samen te ondernemen. Zoals samen eten. Wandelen. Mee gaan naar de Speeltuin met onze kinderen en kleinkinderen als we die hebben. Zodat we elkaar blijven tegen komen. Wat is er nog een ongelofelijke hoeveelheid onbekendheid met elkaar. Wat zijn gesprekken zoals deze zeldzaam. Wellicht dat we een volgende keer verder gaan.
De avond sluiten we af met een gezamenlijke interreligieuze vesper. Een Turkse moslim bidt en zingt mee met ons. Mooi. Zo kan het ook.
Pastor Geert Rozema,
diakonaal inloophuis Arnhem
Meer informatie: www.geloveninsamenleven.nl.