Minister Leers van Immigratie en Asiel heeft maandag 21 maart driekwartier gesproken met vader Yousif Thomas Mirkis en vertegenwoordigers van de Raad van Kerken over de situatie in Irak. Leers sprak zijn waardering uit voor de moed die Mirkis aan de dag legt en zijn inzet voor de Iraakse samenleving.
Het gesprek ging ook over het vluchtelingenbeleid van Nederland ten opzichte van Iraakse vluchtelingen. De minister nodigde de Raad van Kerken uit om met mogelijk aanvullende informatie te komen over de algemene situatie en met informatie in individuele gevallen waar dat relevant is. De Raad maakt zich zorgen over de christelijke gemeenschap in Irak, mede naar aanleiding van recente aanvallen op kerken, alsmede over de situatie van minderheden in het algemeen.
Mirkis sprak eerder al voor de Raad over een groene en een rode zone in Bagdad. Mensen in de rode zone moeten voortdurend alert zijn op de gevaren die het leven als minderheid in Irak met zich meebrengt.
Het is de bedoeling dat de Raad van Kerken later nog een gesprek heeft met minister Leers waarin ook andere beleidslijnen aan de orde kunnen komen, zoals het basisdocument van de Raad inzake vluchtelingenbeleid, de dreigende criminalisering van vluchtelingen en de problematiek van de bekeerlingen. De minister toonde zich geïnteresseerd in een vervolggesprek.
Hieronder volgt de impressie van een ontmoeting die een delegatie van de Raad van Kerken vrijdag 18 maart had met vader Yousif Thomas Mirkis:
‘De categorieën van woorden schieten te kort om de situatie voor christenen en andere minderheden in Irak weer te geven. In Nederland heeft men één woord voor ‘vervolging’, maar de werkelijkheid in Bagdad vraagt om een genuanceerder vocabulaire’.
Vader Yousif Thomas Mirkis o.p. was vrijdag 18 maart op bezoek bij de Raad van Kerken. Mirkis is onder meer hoofdredacteur van het blad ‘The Christian Thought Magazine’; een christelijk blad dat aanvankelijk in een oplage van 9000 exemplaren verscheen, maar door de uitstroom van christenen zag hij de oplage inmiddels dalen naar 6000 exemplaren. De Iraakse theoloog is in Nederland op uitnodiging van de Raad van Kerken en Kerk en Vrede/ Voor een gehoor dat zich deels bezighoudt met de interreligieuze ontmoeting en deels met de vluchtelingenproblematiek analyseerde hij de situatie in Irak.
Hij vertelde hoe de kerken onder Saddam Hoessein relatief veilig waren. Je moest je activiteiten wel beperken tot ontmoetingen in eigen kring. En mensen hadden weinig relaties buiten hun eigen zuil om. Pas toen Mirkis in 1980 werd opgeroepen als militair voor de oorlog tegen Iran maakte hij mensen met een andere religie van dichtbij mee.
De situatie is ingrijpend gewijzigd na de omwenteling en de komst van de Amerikanen. De verhoudingen zijn onduidelijk geworden. De constitutie draagt de kiem van tweespalt in zich, als er enerzijds staat dat het beleid niet mag ingaan tegen de democratie en anderzijds wordt vermeld dat het beleid niet tegen de islam mag zijn. Tegenstellingen tussen verschillende bevolkingsgroepen spelen op. Er is angst gekomen. Tientallen geestelijken zijn geliquideerd vanwege hun christelijke identiteit. Westerse landen, waaronder Nederland, onderkennen onvoldoende de zorgelijke situatie.
Het is ook moeilijk uit te leggen voor westerlingen die met cleane begrippen proberen te werken en de vraag stellen: is er vervolging of is er geen vervolging? ‘De situatie verschilt per uur’, zegt Mirkis. ‘Je hebt in Bagdad een groene zone en een rode zone’. Christenen leven in de rode zone. Dat impliceert dat je er altijd op bedacht moet zijn dat er iemand kan instappen met een zelfmoordbom en dat jij tot de potentiële doelen hoort. Vrouwen passen zich in hun sluiering aan bij de gangbare code om niet te zeer op te vallen. ‘Er worden dagelijks honderd mensen gedood in Irak. Je kunt gedood worden om het simpele feit dat je christen bent of tot een minderheid behoort’.
Mirkis droomt van een land waarin religie, politiek en educatie zich vrij en open kunnen manifesteren. Hij begon zelf in 2006 een soort open universiteit, waar diverse levensbeschouwingen elkaar konden ontmoeten. Er waren al gauw zo’n 150 studenten. In 2010 heeft hij de opleiding moeten stoppen. De situatie werd te gevaarlijk. De pater is bevriend met een islamitische geleerde. De geleerde probeert de roots van de islam opnieuw te beschrijven ontdaan van een al te snel opkomend vijandsbeeld. Hij loopt daardoor gevaar en om de dreiging niet groter te maken bezoekt Mirkis hem amper meer.
Het is de vraag hoe de mensen de depressie te boven kunnen komen. ‘Je hebt psychotherapie voor individuele mensen, maar we hebben zoiets nodig voor een natie’, aldus Mirkis. Mirkis denkt dat gesprekken, openheid, met elkaar contact zoeken en belangstelling van buitenlanders allemaal kunnen bijdragen om langzamerhand een ander klimaat te scheppen. Hij ziet bondgenoten in die mensen die wel eens buiten de eigen grenzen gekeken hebben en open staan voor de verhalen van anderen. ‘Je ziet het bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. De mensen die in het buitenland hebben gekeken zijn hele goede gesprekspartners. Zo’n 87 procent van de Amerikanen was nooit buiten de eigen staat. Het zijn juist deze mensen die Bush steunden en Irak kapot hebben gemaakt. In zekere zin gebruikt George Bush dezelfde woorden als Osama bin Laden: God send me to make this war’.
Mirkis maakt zich zorgen over de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. ‘Wat gebeurt er als ook het regime in Saoedi-Arabië verder onder druk komt te staan? Wat gebeurt er als de Saoedi’s in een oorlog geraken met Iran? Wat gebeurt er met onze wereld en wat gebeurt er met jullie olie?’ Mirkis wijst er op dat de Saoedi’s met hun oliedollars veel moskeeën in andere landen uit de grond hebben gestampt. De leiders van het land bepalen wie er als geestelijk leider optreedt.
Hij ziet geen oplossing in het in elkaar klappen van het systeem. Dat is in zekere zin in de Sowjet-Unie gebeurt. Hij verwacht meer van een omwenteling zoals die in China plaatsvindt. De veranderingen in China voltrekken zich van binnenuit. Een plaats als Hong Kong is weer bij China getrokken, zonder dat het systeem radicaal is omgegooid. Mirkis twijfelt wel of het tot een dergelijke verandering kan komen in de Arabische wereld. Hij stelt met huivering vast dat er 615 Arabische televisiekanalen zijn, en slechts 15 daarvan zijn redelijk in balans qua standpuntbepaling. Er zijn meer dan 200.000 sites met een extremistische islamitische boodschap.Er is veel onkunde en eenzijdige beeldvorming.
Op de vraag in hoeverre het vluchtelingenbeleid in Nederland aanpassing behoeft, laat hij een zucht horen. Hij heeft moeite met de beperkte kaders waarmee Nederland de situatie wil analyseren. Als christen ben je potentieel doelwit en de overheid is onvoldoende in staat je bescherming te bieden. Is dat bewijs genoeg voor een vluchtelingenstatus? Als je als niet-christen je bekeert tot het christendom kan je je doopzeel beter niet bekendmaken bij een ambtenaar met een islamitische achtergrond. Is dat levenbedreigend? Mirkis krijgt maandag 21 maart de kans om zijn verhaal te doen bij minister Leers. Dan gaat het over Irak en de vluchtelingen uit dat land. Hij hoopt dat Nederland een open beleid voert in het opnemen van Iraakse vluchtelingen en hij hoopt dat de Irakezen na verloop van tijd weer terugkeren om de intelligentsia in het eigen land te versterken.