Op deze website voeren we een discussie over de interreligieuze ontmoeting en de plaats van de christologie daarbij. Karel Blei heeft een voorzet gegeven, waarin hij uitlegt dat de christologie niet in mindering hoeft te komen op de interreligieuze ontmoeting. Ds. Dick Stap, pastor in het ziekenhuis in Terneuzen heeft een reactie geplaatst, waarbij hij waarschuwde voor een al te vooringenomen visie vanuit het christendom. Ook ds. Henk Kuyk, ooit beleidsmedewerker voor de Protestantse Kerk en inmiddels met emeritaat, schreef een reactie op Karel Blei. Onder de titel ‚Laten we geloven in één God‘ schrijft hij het volgende.
In de afgelopen paar jaren is opnieuw gebleken dat er onder christenen zeer verschillend over God wordt gedacht en gesproken. Toch heb ik nergens gehoord of gelezen dat er iemand is die daarom denkt aan verschillende goden naast of tegenover elkaar.
Blijkbaar vindt men dat alleen ’de beelden’ die christenen hebben van God verschillen. Hetzelfde vindt men in de regel met betrekking tot de God van Israël. Het Christendom en het Jodendom vormen weliswaar verschillende godsdiensten, maar zij dienen één en dezelfde God. Maar nu de verhouding tussen het Christendom en de Islam verscherpt ter discussie staat, blijkt het een vraag of God en Allah wel één en dezelfde (kunnen) zijn.
Gemeenschappelijk godsgeloof
Nu is het feitelijk onmogelijk om het bestaan van één God te verifiëren, laat staan het bestaan van méér goden. Wel zijn er verschillende bronnen, motieven en zelfs argumenten waarop ons godsgeloof en onze godsdiensten worden gebaseerd. Mede daardoor bestaan er ook verschillende en wisselende beelden van God. Maar die verschillende beelden hoeven het bestaan van één God niet uit te sluiten.
Met recht en reden geloven de meeste mensen niet in het bestaan van verschillende goden. Dat kan zeker worden gezegd van Joodse, Christelijke en Islamitische gelovigen. Want een wezenskenmerk van het Jodendom, het christendom en de Islam is dat zij vanaf hun oorsprong monotheïstisch zijn. Deze godsdiensten zijn wat dat betreft ook duidelijk ontsproten aan sommige gemeenschappelijke bronnen.
Of zijn deze godsdiensten soms zozeer uit elkaar gegroeid, dat zij hun oorsprong ontrouw zijn geworden en zich hebben bekeerd tot de gedachte dat er verschillende goden bestaan? Daar lijkt het niet op. Integendeel.
Gevolgen van breuken
Het zal ook goed zijn ons te realiseren, wat de gevolgen zijn van de opvatting dat wij als Joden en/of Christenen en/of Moslims zouden geloven in twee of drie of nog meer verschillende goden. Wij vervallen dan in één of meer vormen van polytheïsme, waarin verschillende goden naast en ook tegenover elkaar komen staan.
In plaats daarvan kunnen wij natuurlijk ook denken dat de énige God die bestaat alleen de God is in wie wij zélf als christenen geloven en dat de god of goden van moslims en/of van joden niet bestaan en afgoden zijn.
De gevolgen van de genoemde opvattingen zijn mijns inziens desastreus. De belijders van de éne godsdienst stellen zich dan duidelijk op tegenover de belijders van één of meer andere godsdiensten. Ieders eigen God geeft zijn gelovigen daarbij zijn (vermeende) steun in de rug om de andere (niet)gelovigen te bekeren en/of te bestrijden. Uit de geschiedenis tot op de dag van vandaag weten wij wat de gevolgen daarvan kunnen zijn! Ik denk niet dat er iemand onder ons is, die zoiets graag ziet gecontinueerd.
Christelijk geloofsperspectief
Maar leidt ons christelijke geloof ons dan niet van binnenuit onontkoombaar op deze weg en wellicht evenzo de Islam de moslims en het Jodendom de joden? Leert Jezus Christus zijn volgelingen niet, dat alleen zij kunnen en mogen weten wie de éne God is? En keurt Jezus de goden van de joden en de moslims niet af als afgoden of nietsen? Ik denk van niet!
Jezus nam immers geen afstand van het Joodse geloof in de Éne, van de God van Israël.
En de Islam nam gelukkig ook geen afstand van het Joodse en het Christelijke geloof in de éne God. Mohammed onderstreepte juist het bestaan van die éne God en bracht op grond daarvan zijn eigen mensen ook bij elkaar.
En Jezus richtte zich tot iedereen met zijn boodschap van de komst van het Koninkrijk van God, de Éne. Zijn evangelie was en is een boodschap van hoop voor alle mensen en alle volken. Deze boodschap van Jezus is naar ik meen ook niet in strijd met het Joodse en het Islamitische geloof.
Omgaan met geloofverschillen
Ongetwijfeld wordt er over allerlei aspecten van deze godsdiensten ook heel verschillend gedacht. Bijvoorbeeld over de plaats en de rol van Jezus in de geschiedenis van God met de mensen. Kerk en theologie hebben ook een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van hun eigen leerstellingen, zoals die van het dogma van de Drie-eenheid van God.
Dit dogma vormde en vormt nog altijd een belangrijke poging om het geheim van Gods bestaan en handelen zo helder mogelijk te omschrijven. Het bood en biedt een zeker houvast, zij het dat het ook tot veel misverstanden heeft geleid. Mede daardoor zijn wij er tot op vandaag de dag nog niet mee klaar.
Maar moet dit dogma er nu toe leiden de God van de Islam af te wijzen als een andere God of een niet bestaande God? Ik denk dat Jezus alle joden, christenen en moslims veeleer met elkaar verbindt op grond van hun gezamenlijke geloof in de Éne, al denken wij over Jezus op allerlei punten verschillend.
Die verschillen zijn ook belangrijk. Zij markeren de grenzen tussen onze godsdiensten en het is ook nodig elkaar daarop aan te spreken. Maar zij rechtvaardigen niet een bestrijding van elkaar in naam van de Éne als zou Hij alleen ónze God zijn. Zelfs wanneer moslims en joden dat van hun kant wél zouden zeggen, dienen christenen dat nog niet te doen.
Diverse godsbeelden en verschillende godsdienstige praktijken bij het Jodendom, het Christendom en de Islam zijn ongetwijfeld moeilijk te overbruggen en maken dat wij op allerlei punten ook onze eigen wegen (moeten) gaan. Maar ons zoeken en leren van elkaar is er niet mee gediend, wanneer wij als christenen de Éne claimen voor onszelf en Joden en/of Moslims zien als mensen die in Iets of Iemand anders geloven. Laten wij liever geloven in één God voor ons allemaal en voor ons allen samen!
ds. Henk Kuyk,
Barneveld.