‘We roepen de Nederlandse regering op er bij Irak op aan te dringen om de rechten van de minderheden in Irak actief te bevorderen en te beschermen’. Dat staat in een slotverklaring van deelnemers aan de mini-conferentie, die vrijdag 5 december in Den Haag werd gehouden.
Zo’n vijfenzeventig mensen met een achtergrond in kerk, politiek en maatschappelijke organisaties waren afgekomen op de bijeenkomst van de Katholieke Vereniging voor Oecumene en de Raad van Kerken in Nederland. Mede dankzij de ChristenUnie konden zij over een zaal beschikken in het Tweede Kamergebouw. De bezoekers spraken uit zeer geschokt te zijn door de voortdurende discriminatie van minderheden in Irak. Het gaat dan niet alleen om christenen, maar ook om bijvoorbeeld Joden en Mandaeërs. Ten tijde van Saddam Hoessein woonden er nog zo’n 1,4 miljoen christenen in Irak. Een groot deel van hen droeg ook bestuurlijke verantwoordelijkheid en had hoogwaardige banen in de grote steden. Inmiddels is dat aantal geslonken tot ongeveer 300.000. Velen zijn gevlucht naar Europa en de Verenigde Staten. Daarnaast zijn er talloze vluchtelingen in buurlanden als Jordanië en Syrië, terwijl er ook christenen zijn die vanuit een stad als Bagdad zijn gevlucht naar het noorden van het land, naar de Koerdische gebieden. In drie jaar tijd groeide daar het aantal christenen van 50.000 naar 100.000.
Koerdificatie
De veiligheid in de Koerdische gebieden is relatief, vertelde mevrouw Attiya Tunc, adviseur van de Stichting Assyrië Nederland. Er vindt een soort van Koerdificatie plaats van de gebieden waar christenen soms al eeuwen aanwezig zijn geweest. Voor veel christenen is het pijnlijk te zien, hoe ze als oorspronkelijke bewoners van Irak uit alle vormen van bestuur worden gedrongen en te maken krijgen met kerkverbrandingen en moordpartijen. De eerste tekenen van de vervolgingen werden al duidelijk kort na het bezwijken van het regime van Hoessein. Vandalen hebben toen in het Bagdad-Museum oude Assyrische kleitabletten vernietigd. Het was een zinloze actie waarbij oude bewijzen van cultuur, waaraan ook christenen hebben bijgedragen, gewetenloos zijn kapotgemaakt. Christenen en andere minderheden hebben na de val van Saddam twee nieuwe vaak willekeurige machthebbers teruggekregen: Koerden en Arabieren, aldus Tunc.
Prof. dr. Herman Teule, deskundige op het gebied van de bronnen van het Assyrisch christendom, en werkzaam aan de Radboud-Universiteit in Nijmegen en de Universiteit in Leuven, legde uit dat de christenen in Irak na de val van Saddam Hoessein aanvankelijk een eenheid vormden. In het concept van de grondwet zouden de rechten van de kerken als geheel worden vastgelegd. Maar de eenheid van de kerken brak ergens in 2005. Daarna bleek het ook eenvoudig om in de constitutie alsnog uit te gaan van verschillende groepen van christenen. Ze zijn daardoor erg kwetsbaar. De christenen zien verschillende oplossingen voor de problemen. Sommigen gaan mee in het verlangen naar autonomie van een mede door christenen georganiseerd gebied. Anderen, zoals de Chaldeeuwse Katholieken, verwachten meer van een totaaloplossing voor het land, waarbij de rechten van minderheden worden gegarandeerd.
Totaaloplossing
Yosé Höhne-Sparborth van Kerk en Vrede, en ook lid van de Raad van Kerken, vertelde dat ze verschillende keren het land bezocht namens haar organisatie en namens de Raad van Kerken in Nederland. Kerk en Vrede onderhoudt goede contacten in Irak met de Dominicanen en de Dominicanessen. De kloosterorde probeert het geheel van christenen recht te doen en dringt erop aan om een totaaloplossing te zoeken voor het land. “Ze zoeken de toekomst niet in autonome regio’s. Ze hebben in Europa gezien hoe dergelijke regio’s eeuwenlang tot strijd blijven leiden. Na eeuwen oorlog is nu in Europa de weg ingeslagen naar een Verenigd Europa en zij zoeken een zelfde weg voor Irak.”
Dr. Otmar Oehring, coördinator van de mensenrechtendesk van Missio uit Aken, ging in op de vluchtelingenproblematiek. Hij schilderde een beeld, waarbij een substantieel deel van de vluchtelingen niet zal willen of kunnen terugkeren. Er zijn te veel vrouwen verkracht, mannen vermoord en mensenrechten gebruskeerd om een verzoening mogelijk te maken. Hij vroeg de aanwezigen de eigen overheid aan te moedigen meer op te komen voor de vluchtelingen. Dat betreft zowel de situatie van de vluchtelingen in buurlanden als Syrië en Jordanië, als ook de mensen die Europa binnenkomen. Een delegatie van de EU heeft gerapporteerd dat van de 2,2 miljoen vluchtelingen in de regio er ongeveer 80.000 tot de christelijke groepen behoren die geen enkele kans maken op terugkeer. Hij noemde het ‘schaamtevol’ dat de EU onlangs besloten heeft slechts 10.000 van deze mishandelde mensen toe te laten tot Europa.
Mandaeërs
Piet Kruithof van het Genootschap der Vrienden (Quakers) verwoordde de problemen van de Mandaeërs tijdens de conferentie. Het gaat om een minderheid, die al in Irak aanwezig was ten tijde van Abrahams vertrek uit Mesopotamië naar Israël. Het gaat om gelovigen met een pacifistische achtergrond, ze hebben dus een raakvlak met de Quakers zelf. Ooit waren er 60.000 Mandaeërs in Irak. Hun aantal is teruggebracht tot 890 families in Irak en zo’n 15.000 Mandaeërs in Syrië en Jordanië. Kruithof vreest het verdwijnen van deze godsdienst die al bestond toen de basis werd gelegd van de drie monotheïstische godsdiensten.
Concurrentie
Geert van Dartel van de Katholieke Vereniging voor Oecumene bracht in dat zijn organisatie contact heeft gezocht met de caritas-vereniging in Irak voor een hulpprogramma. Feije Duim van ICCO/Kerk in Actie vertelde dat er vanuit ICCO en Kerk in Actie ook hulp wordt geboden. Maar het vraagt veel screening, je moet goed weten wat je doet, aldus Duim. In het verdeelde Irak bestaat nog steeds concurrentie, ook onder de christenen. Het bracht Joël Voordewind van de ChristenUnie en Attiya Tunc tot de toezegging dat ze een nauwkeurig overzicht zouden maken van alle kerkelijke en NGO-organisaties die bij de hulpverlening en het kerkelijk werk zijn betrokken.
Ds. Gerrit de Fijter, preses van de synode van de Protestantse Kerk in Nederland stelde voor een slotverklaring uit te brengen namens de deelnemers aan de mini-conferentie waarin de gezamenlijke zorg is verwoord. De aanwezigen stemden daarmee in.
De kerk in Assyrië dateert al uit de eerste eeuw en behoort daarmee tot de oudste kerken ter wereld. De Assyrische Kerk van het Oosten, de Syrisch Orthodoxe Kerk en de Melkieten (allen circa 430 na Christus) behoren tot de oudste vertakkingen. Het tableau van kerken heeft zich evenwel door de jaren heen verbreed. Tot de Assyrische Kerk van het Oosten moet men rekenen: Chaldeeuwse Katholieken (circa 1552), de Presbyteriaanse Assyrische Kerk (19e eeuw), de Oude Assyrische Kerk (1968). Naast de Melkieten (Rum Orthodoxen) zijn er de Rum Katholieken (circa 16e eeuw). Tot de Syrisch Orthodoxe familie kan men nog rekenen: de Maronitische Kerk (circa 6e eeuw; sinds 11e eeuw Katholiek), de Syrisch Katholieke Kerk (circa 17e eeuw) en de Protestanten (19e eeuw).
Slotverklaring
De slotverklaring van de conferentie luidt als volgt:
Vandaag (5 december 2008) bijeen in de Tweede Kamer der Staten-Generaal op uitnodiging van de Katholieke Vereniging voor Oecumene en de Raad van Kerken en met hulp van de ChristenUnie, spreken wij uit zeer geschokt te zijn door de voortdurende discriminatie van minderheden, waaronder ook hen die in de betreffende context ‘ongelovigen’ worden genoemd. Vooral nu we uit de mond van christenen in de Nineveh-vlakte gehoord hebben dat christenen vermoord worden.
Fanatisme, etnische en religieuze onverdraagzaamheid kunnen nooit de pijler van een vreedzame, laat staan vrije samenleving zijn. Vanwege de bijdrage die Europa aan de wederopbouw in Irak wil leveren, is Europa ook in de positie om de standaard van de universele mensenrechten en de rechten van minderheden in de contacten met overheden te beklemtonen en te monitoren.
Wij nodigen de Nederlandse regering uit alles in het werk te stellen om de universele mensenrechten in alle aspecten bij de Irakese regering en bij andere machthebbers in het land te benadrukken. Ieder mens is in onze ogen een schepsel van God waaraan alle liefde en eerbied gegeven moet worden.
Wij roepen de Nederlandse regering op bij Irak erop aan te dringen om de rechten van de minderheden in Irak actief te bevorderen en te beschermen.
Foto’s: boven mevr. Attiya Tunc
onder links Herman Teule, rechts Geert van Dartel