Op 21 februari 2025 overleed in Nijmegen op 77-jarige leeftijd de katholieke Lutherkenner en oecumenicus Dick Akerboom. Dick Akerboom was jarenlang lid en secretaris van de beraadgroep Geloof en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken in Nederland. Peter Nissen, de huidige voorzitter van de beraadgroep, herdenkt hem.
‘Het is maar goed dat er een hemel is, anders kwam er niemand in.’ Zo luidde de laatste van de veertien stellingen bij het proefschrift waarop Dick Akerboom op 21 september 1995 aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde. In de tijd dat stellingen nog verplicht waren bij een dissertatie, was de laatste, doorgaans de elfde, er een met een knipoog of een kwinkslag. Dick voegde aan de tien stellingen over het thema van zijn proefschrift en over andere theologische en oecumenische kwesties maar liefst vier humoristische stellingen toe, zoals ook deze: ‘Het huwelijk is een te moeilijk instituut om het aan man en vrouw alleen over te laten.’ Het tekent Dick: hij hield van een grap en hij was een aangenaam causeur. Een oud-studente van hem biechtte mij op dat ze zich van de inhoud van zijn colleges theologiegeschiedenis niet zoveel meer kon herinneren, maar wel de moppen en anekdotes die hij door zijn colleges strooide. Of zijn laatste stelling klopt, weet hij nu. Voor ons blijft het een vraag. Maar ik vertrouw erop dat Dick ‘binnen’ is en nu mag rusten in de schoot van ontferming van de Eeuwige.
De laatste jaren kwam ik Dick Akerboom elke maand tegen. Hij nam deel aan een preekseminar voor katholieke pastores in Nijmegen, dat ik mocht begeleiden. Een klein jaar geleden nam hij afscheid van dat seminar. Er was Alzheimer bij hem vastgesteld en hij moest zijn activiteiten gaan afbouwen. Dat betekende ook zijn afscheid als voorganger en gastpredikant, zowel in de rooms-katholieke Antonius van Paduakerk in Nijmegen als in verschillende lutherse gemeenten. Na een kort verblijf in het verpleeghuis Kalorama overleed hij op vrijdag 21 februari. ‘Zachtjes weggegleden en vredig ingeslapen,’ zoals echtgenote Perla en dochter Femke in het rouwbericht melden.
Oecumene
Theodorus Henricus Maria Akerboom was op 18 december 1947 als zoon van een bloemenkweker geboren in Roelofarendsveen, als oudste in een gezin van zeven kinderen. Hij kon goed leren en daarom maakte hij de in rooms-katholieke kring toen nog vrij vanzelfsprekende gang naar het kleinseminarie Leeuwenhorst in Noordwijkerhout. Na de afronding van het gymnasium zette hij zijn priesteropleiding voort aan het grootseminarie Warmond. Daar werd hij in de kerk- en theologiegeschiedenis ingevoerd door professor Toon Mous. Belangrijker nog was zijn kennismaking met professor Jan Groot, die – als opvolger van de naar Rome vertrokken latere kardinaal Jo Willebrands – voorzitter was van de Sint Willibrord Vereniging, de voorloper van de huidige Katholieke Vereniging voor Oecumene. Groot was in Nijmegen gepromoveerd op de theologie van Karl Barth en was in rooms-katholiek Nederland een pionier in de oecumene. Hij wist zijn fascinatie op Dick Akerboom over te dragen.
In 1967 ging het seminarie Warmond op in de nieuwe Katholieke Theologische Hogeschool Amsterdam. Daar zette Dick zijn studie voort. In Amsterdam volgde hij ook colleges bij de hervormde en lutherse hoogleraren van de Universiteit van Amsterdam, zoals Niftrik, Mönnich en Boendermaker. En zo leerde hij de lutherse studente Perla Roelofs kennen. In 1973 trouwden zij en in 1977 werd hun dochter Femke geboren. In 1985 verhuisden zij van Amsterdam naar Nijmegen, waar Perla tot haar emeritaat in 2011 luthers predikant zou zijn.
Na zijn afstuderen was Dick enkele jaren catechesedocent, onder meer aan het kleinseminarie waaraan hij zelf gestudeerd had, inmiddels een ‘gewone’ middelbare school. In 1981 werd hij docent patristiek en theologiegeschiedenis aan de Theologische Faculteit Tilburg. Toen deze opging in de Universiteit van Tilburg, ging Dick tot zijn pensioen in 2012 deel uitmaken van het departement Religiestudies in de Faculteit Geesteswetenschappen, waar wij nog even collega’s zijn geweest. In zijn laatste universitaire jaren was hij bovendien voorzitter van de Tilburgse Universiteitsraad.
Luther
In 1995 promoveerde Dick Akerboom bij Joop Boendermaker in Amsterdam op het proefschrift Vrije wil en/of genade. Een theologie-historisch onderzoek naar het dispuut tussen Erasmus en Luther over de (on)vrijheid van het menselijk willen. Dick was een groot Lutherkenner. Hij deelde zijn kennis van Luther, de lutherse traditie (Bach, Bonhoeffer) en van de oecumene niet alleen in vele artikelen in bundels en tijdschriften (hij was onder meer redacteur van het Luther-bulletin en van het oecumenische tijdschrift Wereld en Zending) en in lezingen. Hij was bovendien bestuurlijk actief in de oecumene. Zo was hij lange tijd, van 1987 tot 2013, lid van het hoofdbestuur van de Sint Willibrord Vereniging en haar opvolger en vanaf 1995 ook lid van het dagelijks bestuur. Daarnaast was hij lange tijd lid en twaalf jaar lang, tot maart 2017, secretaris van de beraadgroep Geloof en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken in Nederland. Daar maakte ik hem zelf net niet meer mee. Toen ik in 2021 het voorzitterschap van die beraadgroep overnam van Herwi Rikhof, had Dick juist afscheid genomen. In de vergadering van de beraadgroep van 10 maart jongstleden hebben we hem herdacht. De leden van de beraadgroep die Dick hebben meegemaakt, prezen zijn inhoudelijke bijdragen, zijn humor en zijn voortreffelijke verslagen.
Op 28 februari 2025 vond de uitvaart van Dick plaats. Dat gebeurde in de Antonius van Paduakerk in Nijmegen, het kerkgebouw waarvan Dick en Perla veertig jaar lang de buren zijn geweest. Er waren woorden van overweging van pastoor dr. Eduard Kimman s.j. en van Perla zelf. En voor het uitgeleide van de kist met het gregoriaanse In Paradisum werd het glas geheven op het leven van Dick met wijn uit zijn eigen wijnkelder.
De Raad van Kerken in Nederland herdenkt hem dankbaar voor zijn bijdrage aan het oecumenische gesprek. Moge zijn gedachtenis ons tot zegen zijn.
Peter Nissen