Het is alweer 10 jaar geleden dat 20 kerken de verklaring ‘De Kerk: een veilige plek’ ondertekenden. Sindsdien hebben veel kerken (nog meer) beleid ontwikkeld om seksueel en andere grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Maar er is nog een wereld te winnen en veel werk te verzetten om de kerken te maken tot de veilige plek die ze zou moeten zijn. In de 467e vergadering van alle bij de Raad van Kerken aangesloten kerken werd woensdag 10 april de tijd genomen om na te gaan welke stappen kerken nog meer kunnen zetten in de ontwikkeling van hun beleid als het erom gaat veilig kerk te zijn.
Platform Veilige Kerk
Het platform veiligekerk.nl waarin vijf meldpunten voor seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag samenwerken, heeft van de rijksoverheid subsidie gekregen om komend jaar de kerken extra impulsen te geven voor het creëren van veilige kerken. We moeten denken aan training en ondersteunen van de lokale vertrouwenspersonen, van kerkleiders, vertelde ds. Almatine Leene, voorzitter van het platform de afgevaardigden van de lidkerken.
Uit de onderlinge discussie tijdens de raadsvergadering bleek dat er de afgelopen jaren in de meeste kerkgenootschappen al veel stappen gezet zijn als het gaat om bewustwording bij kerkleiding en plaatselijke gemeenten en parochies, maar het aanstellen van vertrouwenspersonen is niet genoeg, er moet nog meer gebeuren. Kreten als ‘bij ons gebeurt het niet’ of ’de kerk lost het zelf wel op’, hoor je (bijna) niet meer. Maar nog steeds komt seksueel grensoverschrijdend gedrag ook binnen de kerken voor, en nog steeds blijkt dat mensen die daar het slachtoffer van worden het ook in de kerk erg moeilijk vinden om gehoord te worden.
De raadsleden werden aan het werk gezet om aan te geven welke kansen, belemmeringen en uitdagingen er zijn voor een nog veiliger kerk. Dat leverde suggesties op, zoals een speciale zondag om hier aandacht te besteden in de kerken, het trainen van mensen in het waarnemen en het onderwerp een plek geven in de curricula van de theologische opleidingen. Ook zou het thema lichamelijkheid meer expliciet besproken moeten worden in kerken. Er werd op gewezen dat het toch bijzonder is dat in kerken veel maatschappelijke onderwerpen tegen het licht worden gehouden, maar dat het wat stil blijft als het zaken dicht bij huis betreft, zoals seksueel en huiselijk geweld.
De raadsleden hopen dat de extra actie komend jaar binnen de kerken blijvend effect heeft en dat ook platforms als Missie Nederland en SKIN als koepel van de migrantenkerken erbij betrokken raken. Node gemist bij het project Veilige Kerk wordt de samenwerking met het R.K. Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag. Tenslotte was er nog de oproep om ook in de kerk mogelijk een week van de lentekriebels te organiseren.
Afscheid Christien Crouwel
In deze raadsvergadering is ook afscheid genomen van de algemeen secretaris van de raad, ds. Christien Crouwel, die de Raad van Kerken ruim vijf jaar in deze functie heeft gediend.
Bij de liturgische opening van de raadsvergadering refereerde ds. Crouwel aan de profeet Elia. Zij bespeurde wel enige gelijkenis tussen de Raad en de profeet Elia. ‘We zetten ons met volle overgave in voor onze dienst aan de samenleving. We vergaderen, we organiseren conferenties, we stellen verklaringen op, we schrijven brieven naar Den Haag. Maar zoals Elia’s omgeving geen boodschap had aan diens boodschap, zo lijkt onze samenleving vaak geen boodschap aan ons te hebben. Onze reactie als Raad is vaak dan nog maar een tandje bij te zetten, er nog wat onderwerpen bij te nemen, de agenda’s nog wat voller te laden – ik moet mezelf daarbij ook in de spiegel zien,’ aldus ds. Crouwel. Zij wenste de Raad toe af en toe een pas op de plaats te maken en, vóór alles uit, God te zoeken in een stil moment van samenzijn. Om voor alles uit te luisteren naar dat gefluister van die zachte bries.
Aan de hand van een schriftlezing uit Johannes 21, 1 – 14 trok de scheidend algemeen secretaris nog een vergelijking: ‘We lijken als Raad niet alleen op Elia, maar soms ook op de leerlingen van Jezus die een nacht lang vissen, maar niets vangen. Niet omdat het ons ontbreekt aan inzet, maar omdat we soms te vast zitten in oude routines; omdat het ons ontbreekt aan moed of aan creativiteit om de netten eens over een andere boeg te gooien.’ Het is soms goed om gehoor te geven aan stemmen van ‘de overzijde’, zo hield ds Crouwel de Raad voor. ‘De afgelopen jaren hebben we in onze raadsvergaderingen vaak gasten ontvangen, mensen ‘van buiten’. Stemmen van de overkant, die een appel op ons deden met andere ogen naar een thematiek te kijken,’ aldus ds. Crouwel in haar overweging bij de liturgische opening van de raadsvergadering.
Bij het afscheid hoort een toespraak van de voorzitter. Omdat voorzitter Geert van Dartel ziek was, richtte ds. Johannes Welschen, de vicevoorzitter, zich met de woorden van Van Dartel tot ds. Crouwel. De vice-voorzitter herinnerde eraan dat zij als algemeen secretaris veel werk kreeg te verstouwen. Minder ondersteuning op het bureau betekende niet minder werk. Met de coronaperiode viel het werk voor het secretariaat niet stil. ‘Via de online vergaderingen is het werk van de Raad doorgegaan. Je zette kracht achter het idee van Oud-Katholieke pastores om op woensdagavond de klokken van hoop en troost te laten luiden en gebruikte de coronaperiode om te komen tot een inventarisatie van wensen en verlangens van de lidkerken ten aanzien van de Raad’, sprak ds. Welschen. Het is mede de verdienste van Christien Crouwel dat de werkwijze van de Raad daarna meer is afgestemd op wat de lidkerken willen en kunnen.
Ook de vice-voorzitter wees op de steeds weer onverwachte zaken en gebeurtenissen die op het bordje van de Raad worden gelegd, en waarmee de algemeen secretaris dan aan het werk mag. ‘Het volstaat om de jaarverslagen van de afgelopen jaren door te nemen om vast te stellen hoe uitgebreid de agenda van de Raad is. Eerlijk gezegd is dat niet zo gezond. Zelf heb je ook regelmatig gezegd dat we ons moeten beperken, maar we weten eigenlijk niet zo goed hoe en waar,’ zo luidde de noodkreet van de vice-voorzitter in zijn afscheidsspeech. ‘Ik dank je persoonlijk en namens de Raad heel hartelijk voor jouw grote bijdrage aan het werk van de Raad in de voorbije jaren,’ aldus vice-voorzitter die zijn dank vergezeld liet gaan van een cadeau in de vorm van een tegoedbon voor een kookworkshop.
In deze vergadering werd ook de nieuwe algemeen secretaris van de Raad, ds. Coen Wessel van harte welkom geheten. ‘Ik vind het mooi om in jullie midden voor de Raad te gaan werken’, zo sprak Wessel. Hij neemt met ingang van half april alle taken van ds. Crouwel over en zal zondag 16 juni met een zogenaamde verbintenisdienst in de Fonteinkerk in Amersfoort het ambt officieel op zich nemen. Ds. René de Reuver, de scriba van de Protestantse Kerk zal ds. Wessel dan de Zending van de PKN meegeven.
Teun-Jan Tabak
Foto: Teun-Jan Tabak. Raadslid Ivo de Jong en ds. Christien Crouwel tijdens de liturgische opening van de vergadering