Het is nog maar de vraag of de Nederlandse samenleving werkelijk het eigen slavernijverleden onder ogen wil zien. Er is aan de discussies over dat verleden ook steeds een harde kant waar te nemen. Is men genegen om werkelijk verantwoordelijkheid toe te geven of moeten dergelijke geluiden zo snel mogelijk worden doodgedrukt?
Het is één van de vragen die aan de orde kwam bij het gesprek dat Sherilyn Deen voerde bij het bureau van de Raad van Kerken. Sherilyn is als studente bezig met een onderzoeksmaster over het slavernijverleden. Het accent ligt vooral op het sociaal en antropologische deel. Al googelend zocht ze naar organisaties die zich met dat verleden bezighouden en ze merkte dat het best nog enig speurwerk vraagt.
Sherilyn ontdekte dat de kerken tot de organisaties behoren die een duidelijke verklaring op dit punt hebben uitgebracht in 2013 (klik hier). Vandaar dat ze de kerkelijke visie bij het onderzoek betrekt. Er kwam in dat jaar een verklaring uit over het slavernijverleden. Doel daarvan was niet om de schuldvraag afrondend te beschrijven. Integendeel. De kerken lieten weten blijvend aanspreekbaar te zijn op het verleden. Door steeds weer te analyseren waar in het verleden verkeerde conclusies zijn getrokken, kan je proberen om licht te werpen op de toekomst, waarin slavernij, discriminatie en verkeerde relativering minder kans krijgen.
Vanuit dat gegeven is de algemeen secretaris al jaren lid van het comité van aanbeveling van NiNsee, het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis. Dat is uitzonderlijk, want in het algemeen houdt de Raad van Kerken dergelijke lidmaatschappen wat af.
In het gesprek kwam ook de vraag naar de reacties op de verklaring destijds aan de orde. Opmerkelijk genoeg was er veel begrip bij orthodoxe denominaties van de kerken. En vanuit seculiere hoek kwam er kritiek. Het dagblad Trouw liet bijvoorbeeld een algemeen historicus aan het woord. Je merkt de harde toon aan persoonlijke reacties die bij het bureau van de Raad destijds zijn binnengekomen (naast heel veel reacties vol herkenning en sympathie) en je merkte het aan standpunten die zijn ingenomen in de Zwarte-Piet-discussie. Misschien, zo opperde Sherilyn, heeft het te maken met de neiging van mensen heden ten dage om vanuit hun eigen ik in het leven te staan. Dan is er minder ruimte voor collectieve schuld en collectieve verantwoordelijkheid. In hoeverre dergelijke mechanismen relevant zijn, zal het onderzoek verder in beeld brengen.
Foto: Sheryleen Deen