Gaat het bij een pelgrimage vooral om de weg of is het doel minstens zo belangrijk? Het idee dat de weg het doel is, is van deze tijd en past bij individuele, westerse christenen, zo luidde een verzuchting tijdens de bespreking in de taakgroep Vieren van de Raad van Kerken op 19 maart.
De taakgroep sprak over het thema dat de Wereldraad van Kerken voor de komende jaren centraal heeft gesteld en waar de Nederlandse Raad een initiatiefgroep voor heeft gevormd. In oude teksten kom je die concentratie op de weg niet tegen, stelde een lid van de werkgroep. Je deed er zelfs slim aan om de weg zoveel mogelijk te mijden en als je in de gelegenheid was ging je niet te voet, maar met een paard, om maar sneller bij je bestemming aan te komen. Waarschijnlijk was het niet toevallig dat de opmerking kwam uit de mond van een katholiek deelneemster. Voor katholieken is het doel toch echt wel het omarmen van het beeld. ‘Je wilt aankomen en op de heilige plaats zijn. Het aanwezig zijn op de plaats waar iets plaats heeft gevonden, heeft een meerwaarde. Je wordt aangeraakt door het heilige’.
‘Ik herken de meerwaarde van de plek’, vulde een ander aan. ‘Alles komt bij elkaar op die plek. Ik heb mezelf verdiept in de verhalen van Willibrord en toen ik onlangs in Echternach was, was het een meerwaarde de relikwie te zien van zijn leermeester Oswald. Ik kon niet anders dan op mijn knieën gaan om er zo dicht mogelijk bij te zijn, terwijl ik van uit mijn opvoeding weet dat die relikwieën onbelangrijk zijn’.
‘Het is bij mij al zo sterk’, aldus weer een ander, ‘dat ik direct kijk welke heilige plaatsen er zijn in een streek als ik mijn vakantiebestemming heb uitgezocht. Voor mij is de bestemming van een reis helemaal niet triviaal’.
In zekere zin is de tocht van Jezus van Galilea naar Jeruzalem een pelgrimage. Zijn tocht en aankomst zijn een ontlediging. Daarna heeft hij in de pelgrimsplaats nieuw leven ontvangen. Vanuit die theologie kwamen anderen tot een psychologische duiding. Een pelgrimsreis ontdekt je aan wie je bent. De bedevaart is het zoeken van de opstanding, de verwachting van nieuw leven.
Er is in rooms-katholieke kring vanaf de negentiende eeuw sprake van een zekere opleving van de bedevaarten. Het heilig hart van Dordrecht en de martelaren van Gorkum en Brielle zijn daarvan voorbeelden.
De projectgroep Vieren praat een volgende keer verder en hoopt te komen met suggesties voor het plaatselijk vlak. Men zoekt naar een oecumenische invulling en niet naar een revatilisering sec van katholieke vroomheid. Wat het aantal katholieke bedevaartsplaatsen betreft, adviseerde iemand de site www.meertens.knaw.nl en dan het trefwoord databank beschermheiligen, waar de heiligen en de bij behorende plaatsen worden genoemd. Daar zijn historische plaatsen in Nederland gekoppeld aan Nederlandse heiligen. Ook de specialiteiten zijn genoemd. Zo kan men voor de genezing van hoofdpijn terecht in Casteren, Eygelshoven, Herten, Nieuwstadt en Oerle, aldus de website.
Waar de weg naar voren werd gebracht als essentieel, citeerde men een gedicht van Jan de Jongh:
Camino
Leven is op weg zijn,
bergen beklimmen, waden door rivieren,
bloemen plukken bij maanlicht,
dwalen door eenzaamheden en woestijnen,
een kaars branden tegen de storm,
oplopen met anderen of hen dragen,
brood delen en vieren in de nacht.
Leven is pelgrimeren,
een tijdlang werken aan de weg,
een brug bouwen over het water,
rovers en duivels verjagen,
waken en bidden met zieken,
doden begraven bij de kapel.
Maar nooit raken de pelgrims thuis:
‘vreemdelingen’ vestigen niet.
Wanneer zij eindelijk aankomen,
weten ze wat ze vermoedden:
DE WEG IS HET DOEL.
Foto: De Willibrordusput in Heiloo is één van de bedevaartplaatsen, waar ook tegenwoordig mensen naar toe pelgrimeren.