In Duitsland is de scheiding van kerk en staat flinterdun. En dus spreekt Bondskanselier Angela Merkel frank en vrij op de Kirchentag in Hamburg naar aanleiding van een bijbelfragment. Ds. Margarithe Veen bezocht de Kirchentag en brengt verslag uit.
Vrijdag staat de bijbeltekst uit Lukas 18: 1-8 centraal. Deze tekst gaat over de weduwe die blijft aandringen op gerechtigheid. Op zo’n 40 plaatsen in de stad kan de uitleg over deze bijbeltekst gevolgd worden. Verschillende mensen leiden die bijbelstudies; theologen, politici, wetenschappers, kunstenaars, etc.
Na de uitleg komt in één van de grote hallen Bondskanselier Angela Merkel. Wanneer zij aankomt klappen de duizenden aanwezigen haar toe en staan op van hun zitplaats. Zij komt spreken over de waarde van de schepping voor de geglobaliseerde wereld. Haar gesprekspartner is Helen Clark, oud minister-president van Nieuw Zeeland die in haar huidige functie verantwoordelijk is voor het ontwikkelingshulpprogramma van de Verenigde Naties.
Merkel benadrukt de waarde van de mensenrechten, zoals deze in de Grondwet van Duitsland is te lezen. Daarbij benadrukt zij dat zij deze zó leest dat die waarde niet enkel geldt voor mensen in Duitsland, maar voor alle mensen in deze wereld. Het uitgangspunt om te kunnen spreken over de sociaal ethische uitdagingen in de wereld is voor haar de onaantastbaarheid van de waarde van ieder mens. Daarbij gaat het niet alleen om deze generatie, maar ook om de komende. Merkel verbindt haar uitspraken aan Genesis 1. Vanuit deze bijbeltekst krijgt de mens de opdracht om zorg te dragen voor de schepping en deze ook te bewaren. Haar voordracht kenmerkt zich door een krachtig betoog voor sociale gerechtigheid. Ook stelt zij de aanwezigen de vraag: “Wat hebben wij mensen echt nodig om te kunnen leven? Geld of mensen die ons helpen wanneer wijzelf ziek zijn?”
Wanneer ik ´s middags naar de lezing wil van Margot Kässmann over spiritueel leven, blijkt de zaal ruim een uur van te voren óvervol. Er kan niemand meer bij. Kässmann lijkt ongekend populair. Ik besluit naar een ander deel van de stad te gaan. Naar Hafen-City, een nieuw stadsdeel ten zuiden van Hamburg. Daar zou een oecumenisch forum zijn. Het blijkt een plaats waar niet óver oecumene wordt gesproken, maar waar 54 mensen samen een oecumenische geloofsgemeenschap vormen; het Laurentiusconvent. Mannen en vrouwen, jongeren en ouderen, werkenden en studenten, gepensioneerden en kinderen: zij leven gezamenlijk in een appartementencomplex met een kapel, een biologisch restaurant en een ruimte voor ontmoeting en gesprek. De bewoners hebben zélf ieder hun eigen appartement, maar delen ook een gemeenschappelijke ruimte. Tien kerken ondersteunen dit project: de evangelische-lutherse kerk in Noord Duitsland, het aartsbisdom Hamburg, de evangelische-methodistische kerk, de baptisten, de evangelisch-protestantse kerk, de anglicaanse kerk, de doopsgezinden, de oosters-orthodoxe kerken, de oud-katholieke kerk en de Deense zeemanskerk. Verschillende kerkelijke kantoren van de verschillende kerken zijn gehuisvest in dit nieuwe appartementencomplex.
Aan de buitenzijde is met bijzonder architectuur zichtbaar gemaakt dat het geen ‘gewoon’ appartementencomplex is, maar door rondingen in de gevel is er ruimte ontstaan voor een bakstenenkruis in de muur en een bronzen klok aan de bovenzijde van het complex. Ook aan de achterkant in de binnentuin is de ronding van de kapel zichtbaar. Door de week is er iedere dag ruimte voor gebed. En wanneer nieuwe bewoners aankloppen voor het vinden van een kerk, helpen zij mee zoeken naar een kerk. Ook wil de geloofsgemeenschap zo kunnen leven dat ze met elkaar kunnen dragen wat nodig is om te leven: in materiële zin en vanuit het geloof. Vanuit dat vertrouwen willen ze ook aanwezig zijn in de wijk.
Het is duidelijk: de Hamburgse kerken wilden in dit nieuwe stadsdeel niet allemaal ‘hun eigen’ kerk of kerkruimte bevechten bij de gemeente, maar gemeenschappelijk optrekken. Leidraad voor deze oecumenische geloofsgemeenschap is de Charta Oecumenica. Een document dat zowel door de Europese bisschoppenconferentie als door de Commissie van de Europese Kerken in 2001 te Genève is aanvaard.
Rondom het oecumenisch forum wordt nog volop gebouwd. Het lijkt een beetje op de nieuwbouw in Amsterdam rondom Prinseneiland en het Centraal Station in Amsterdam.
Voldaan begin ik met de wandeling terug naar de binnenstad. Het is prachtig weer. Rondom het Raadhuisplein is er steeds wel wat te doen; komen mensen samen om even wat te eten en rustig te zitten. Ik ga er ook even naar toe.
Daarna wil ik graag naar een oecumenische viering verderop in de stad. Maar ik realiseer mij ook de keerzijde van het prachtige programmaboek voor de Kirchentag: er is zó veel dat ik niet alles kan volgen wat ik zou willen. Dit blijkt ook wanneer ’s ochtends aan de Kirchentagbezoekers een speciale Kirchentag-krant wordt uitgereikt en vele foto’s laten zien: “Ah, dat was er ook! Hmmm, gemist…” Voor mij is het die avond ook tijd om een artikel voor het Friesch Dagblad te schrijven; een impressie van de 34e Kirchentag voor de krant van maandag a.s.
Margarithe Veen
Wilt u eerdere bijdragen van ds. Margarithe Veen over de Kirchentag lezen: klik hier.