| Een delegatie van de Raad van Kerken is van 14 tot 21 november in Israël en Palestina voor ontmoetingen met vertegenwoordigers van kerken en kerkelijke organisaties. De reis gebeurt op uitnodiging van kerken in Israël en Palestina, die in 2019 een bezoek aan de Raad van Kerken in Nederland brachten. De delegatie van de Raad bestaat uit de volgende personen: Geert van Dartel, ds. Christien Crouwel, dr. Rene de Reuver, ir. Kees Nieuwerth en pater Roland Putman ofm. |
Het Grieks-Orthodoxe Patriarchaat van Jeruzalem heeft oude papieren. Haar traditie gaat terug tot de benoeming van de eerste bisschoppen in Jeruzalem. Haar onafhankelijkheid of autocephalie werd erkend op het Concilie in Chalcedon in 451. Toen de moslims onder aanvoering van Omar Ibn al-Chattab Jeruzalem in 637 veroverden, werd Jeruzalem erkend als de zetel van het christendom en de patriarch al hun leider.
Het Grieks-Orthodoxe Patriarchaat ligt aan de gelijknamige straat. Vlak daarnaast ligt de St. Dimitri school, een van de negen scholen van het Patriarchaat in Israël, de Westbank, Gaza en Jordanië. We gaan het statige en majestueuze gebouw binnen en zien daar dr. Audeh Quawas, de algemeen directeur van de scholen van het Patriarchaat in Palestina. Dr. Quawas ontmoetten we eerder bij de algemene vergadering van de Wereldraad in Karlsruhe waar hij het Patriarchaat van Jeruzalem vertegenwoordigde en de oecumenische gesprekken over een rechtvaardige vrede voor het Midden-Oosten leidde. Hij zal ook bij deze ontmoeting aanwezig zijn.
Even later mogen we binnen in een mooie zaal waar patriarch Theophilus III ieder van ons persoonlijk begroet. Patriarch Theophilus (70) is de 141e primaat van de Orthodoxe Kerk van Jeruzalem. Hij werd in 2005 unaniem gekozen door de Synode. In zijn openingswoord benadrukt de patriarch de historische betekenis van de Orthodoxe Kerk van Jeruzalem die niet alleen kerkelijk maar ook politiek van gewicht is. Zo vond hier gisteren nog een ontvangst plaats van het corps diplomatique waarbij zo’n 40 diplomaten die werkzaam zijn in Israël, de Palestijnse gebieden en Jordanië aanwezig waren.
Het patriarchaat koestert de politieke contacten, wil echter niet verstrikt raken in het politieke conflict tussen Israël en de Palestijnen. Ook de patriarch ziet dat de situatie voor de Palestijnen vanwege de bezetting verschrikkelijk is. Veel jonge mensen verlaten het land, omdat ze hier geen toekomstperspectief hebben. Als ze eenmaal van de mogelijkheden en de vrijheid in het Westen geproefd hebben, komen ze niet meer terug. De kerk doet wat ze kan om de Palestijnse bevolking te steunen met onderwijs. 65% van de leerlingen is moslim. Joodse kinderen zijn welkom op de school, maar joodse ouders kiezen er niet voor hun kind op een christelijke school in te schrijven. Dr. Quawas heeft voor ons een jaarboek van een school meegebracht. Hij wijst op de grote sociale en culturele betekenis van de christelijke scholen waarin moslims en christenen samen optrekken. In de drie jaar dat hij de algemene leiding over de scholen heeft is er een goed financieel-administratief systeem opgezet voor de financiële verantwoording. De scholen hebben steun nodig. Het studiegeld is erg laag en er zijn veel arme families.
Behalve in onderwijs investeert het Orthodoxe Patriarchaat in huisvesting op de Westbank en helpt ze Palestijnen bij het verkrijgen van allerlei vergunningen. Huiverig is het Patriarchaat voor activiteiten die de relatie met Israël kunnen verstoren. Zo ligt EAPPI gevoelig omdat het activistisch zou zijn en lsraël tegen de haren strijkt. Volgens dr. Quawas is het mandaat van EAPPI echter herzien en is er van activisme geen sprake meer. Dit jaar viert EAPPI haar 20-jarig bestaan en dit wordt samen met de kerken gevierd. Zeer gevoelig ligt de Wet op de Natiestaat die Israël tot de natiestaat van het Joodse volk verklaart. Deze wet die op 19 juli 2018 in werking trad, is, ook internationaal, aanleiding tot veel debat en protest. Men moet volgens dr. Quawas onderscheid maken tussen de religie van een staat en een religieuze staat. De staat kan wat ons betreft een religie hebben, maar een religieuze staat wijzen we beslist af.
Patriarch Theophilus is zich zeer bewust van de minderheidspositie van de christenen in het Midden-Oosten. De kerk heeft weinig mogelijkheden, maar haar stem en invloed doen er toe. Het zou echter desastreus zijn als de kerk in het politieke conflict betrokken zou raken en door de een of de ander gebruikt zou worden. Natuurlijk zou het goed zijn als de twee volken in twee staten vreedzaam met elkaar samenleven. De regering Biden, die het Patriarchaat daarover een brief schreef, houdt daar officieel nog steeds aan vast. Maar Israël wil geen Tweestatenoplossing. Is er een alternatief? Is er een oplossing denkbaar waarin beide volken in een staat in vrede met elkaar samenleven op grond van gelijke rechten en met respect voor de waardigheid van iedere mens?
Twee zaken hebben voor de kerk prioriteit: het bevorderen van waarden en het open houden van de heilige plaatsen in Jeruzalem. Jeruzalem is van bijzondere betekenis. Jaarlijks komen miljoenen pelgrims hier naartoe om de heilige plaatsen te bezoeken. Ons gaat het, zegt patriarch Theophilus, om de heiligheid van de plaats, niet om de claim op de heilige plaatsen. Dan is er ruimte voor iedereen en is Jeruzalem een plaats die mensen samenbrengt en een plaats van hoop. De meest bezochte plaatsen in het Heilig Land zijn de Geboortekerk in Bethlehem en de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. Dagelijks komen daar duizenden mensen naartoe. Het zijn de enige plaatsen die vrij toegankelijk zijn voor alle mensen, christenen, moslims, joden, niet-gelovigen. Jeruzalem heeft een bijzondere kracht. Het is onze missie om deze heilige plaatsen voor de hele wereld open en toegankelijk te houden. Het respect voor en tussen de godsdiensten onderling is daarvoor van groot belang.
Jericho
Het is zaterdagmiddag. Tijd voor een excursie. We gaan naar Jericho. Met 340 meter onder zeeniveau de laagst gelegen stad ter wereld. Het is een prachtige middag, de temperatuur loopt op tot 26 graden. Onderweg maken we een korte stop bij het klooster van de heilige Gerassimos dat behoort tot de Grieks-Orthodoxe Kerk. Het is een oase van rust waar we rijk gedecoreerde kerk bekijken.
We rijden verder tot aan de Jordaan die de grens vormt tussen Israël en Jordanië. We staan op de plaats volgens de overleving met belangrijke gebeurtenissen is verbonden: de overtocht van het Joodse volk na veertig jaar woestijn (Joz. 3), de Hemelvaart van Elia (2 Kon. 2), de genezing van Naäman, de Syrische legeroverste (2 Kon. 5) en de doop van Jezus door Johannes (Mt. 3). Er zijn niet zoveel mensen, wel enkele Nederlanders met wie we in gesprek raken.
Na een heerlijke maaltijd in het restaurant van Abu Omar stoppen we nog kort bij de berg waar Jezus door de duivel werd bekoord en bij de Grieks-Orthodoxe Kerk, die toegewijd is aan Zacheus. Via Jeruzalem keren we weer terug naar ons hotel in Bethlehem.
Geert van Dartel