Het Paasfeest binnen de Syrisch Orthodoxe traditie: een spirituele reis tot vreugde.
Drs. George Acis
Met Pasen gedenken Christenen Jezus’ verrijzenis uit de dood, nadat hij twee dagen tevoren aan het kruis was gestorven op Golgota.
Het eerste Oecumenische Concilie in Nicea (een algemene vergadering van de hele kerk, gehouden in 325) gingen christenen over op de zonnekalender van de Romeinen i.p.v. de maankalender die de Joden hanteerden. Men wilde één regel gebruiken om de datum van het feest van de Opstanding te berekenen.
Het Concilie besloot dat het feest van de Opstanding altijd na Pesach moest vallen, zoals ook de Opstanding zelf na Pesach was. Verder moest het een zondag zijn, de eerste dag van de week, als de nieuwe of Achtste Dag van de Schepping. Een vaste datum kwam dus niet in aanmerking.
Het feest moest vallen op de eerste zondag na de eerste volle maan na de eerste dag van de lente. De datum van Pesach wordt op een soortgelijke manier berekend, en deze berekening zou meestal voldoende moeten zijn om Pasen na Pesach te laten vallen. Voor de jaren waarin dat niet zo was voegde het Concilie toe “na het Joodse Pesach”.
Het verschil in paasdatum is niet alleen het gevolg van het feit dat de Syrisch Orthodoxe Kerk nog eeuwen na 1582 (het jaar waarin Rome de Gregoriaanse kalender invoerde) de Juliaanse kalender heeft gebruikt, hoewel de paasdatum wel volgens de Juliaanse kalender wordt berekend. Lang daarvoor heeft de Syrisch Orthodoxe Kerk al overwogen de berekening te hervormen, maar men wilde geen methode invoeren waardoor Pasen vóór Pesach zou kunnen vallen.
Al in de derde eeuw is de veertigdaags vasten, ter herinnering aan Jezus’ in de woestijn, eraan vastgekoppeld en heeft men de heilsgeheimen op verschillende data gezet en een specifieke liturgie gegeven. Pasen is hiervan het religieuze hoogtepunt.
In de Syrisch orthodoxe traditie kent men de 50 dagen vasten wat ook wel Grote vasten (‘Saumo Rabo’) wordt genoemd om het te onderscheiden van de kerst vasten wat ook wel de kleine vasten (‘Saumo Zhuro’ wordt genoemd (voorheen 25 dagen nu 10 dagen). Daarnaast kennen we meerdere vasten dagen zoals, het vasten van de apostelen, vasten van de heilige maagd Maria, vasten van het Kruis, het vasten van Nineve. Buiten deze feesten wordt er ook elke woensdag en vrijdag gevast. We herdenken dat Jezus Christus op een woensdag was gevangen genomen en op de vrijdag was berecht en gekruisigd. Vasten betekend dat we geheel onthouden van producten die oorsprong vonden in zuivelproducten zoals boter, kaas, melk en eieren dus ook geen vlees met uitzondering op vis. Dus net zoals veganist leeft, alles wat plantaardig is mag men wel eten. Je kunt ook kiezen om geen seksuele gemeenschap te hebben in overleg met je partner.
De vasten periode telt een cyclus van zeven weken beginnend met de eerste zondag bruiloft van Cana (‘Mestutho d Qutne’). Tweede zondag die van de Melaatse (‘Garwono’). Derde zondag die van de Kreupel (‘Msaryo’). Vierde zondag die van de Kanaänitische vrouw (‘Knahnayto’). Vijfde zondag die van de Barmhartige Samaritaan (‘Somroyo Tobo’). De zesde zondag die van de blinde (‘Samyo’). De zevende zondag Palmpasen (‘Usahno’). Kerkelijk gezien begint het paasfeest de zondag ervoor, met Palmpasen. De glorierijke intocht van Jezus in Jeruzalem, waarbij hij door dezelfde menigte werd toegejuicht die hem enkele dagen later, tijdens zijn gang naar de Calvarieberg, zou uitjoelen, was in die stad al in de vierde eeuw een onderwerp van herdenking. Hosannazondag gold als een feest van nederigheid: Jezus werd in al zijn armoede aanschouwd maar kwam te hulp (‘Hosanna’ betekent ‘help nu, red of verlos’). Tijdens een processie vervulde een bisschop of de priester de rol van Jezus, hij ging te voet en kinderen met palm- en olijftakken in de hand vergezelden hem.
Oorspronkelijk waren het 40 dagen, de kerkvaders hebben de lijdensweek (‘Hasho’) erachteraan gesloten. De laatste week begint met De dienst van de aankomst in de haven (‘Wahdo Dalmino’). Op donderdag heeft Jezus de laatste avondmaal gevierd en de voeten van zijn discipelen gewassen, deze traditie wordt vandaag de dag voorgezet in plaats van de 12 discipelen worden er 12 misdienaren uitgekozen en de priester of bisschop wast dan de voeten van de misdienaren als teken van nederigheid. Op Goede vrijdag herdenken dat Jezus gekruisigd was op Golgota. Op deze dag wordt de processie Kruis symbolisch in een kleine grafkist gelegd gebalsemd met wierook en mirre zoals in de joodse traditie gebruikelijk was. De gelovigen nemen dan allen afscheid en lopen dan allen onder de grafkist door die dan boven de voorportaal van ingang van de kerk is gezet. Ze nemen een beker met gezegende water gemengd met gedroogde rozen en azijn of rode wijn gegoten wat terugslaat op de Hysop die Jezus toen kreeg aangereikt op een spons. Daarna wordt het graf kist op een plek meestal achter het altaar gezet en de graf verzegeld. De dag daarop is het de Stille zaterdag (‘Sabto d Sbartho’) op die dag is Jezus nedergedaald in het dodenrijk om de blijde boodschap te geven aan alle zielen van de rechtvaardigen vanaf Adam en ze dan mee te nemen naar het paradijs.
Net zoals Katholieken hebben ook Syrisch orthodoxen de plicht voorafgaand aan Pasen te biechten en op de dag zelf ter communie te gaan. Omdat zij door de doop van de erfzonde zijn verlost kennen zij een ‘zalig Pasen’, terwijl protestanten hooguit een ‘vrolijk Pasen’ beleven.
‘Ido Brigo’ (‘Gezegend Feest’)
Tijdens de paasviering wordt een processie door de kerk gehouden. Acolieten, lectoren, diakens lopen door de kerk met in hun handen brandende kaarsen. Voor de stoet loopt een diaken met het wierookvat in zijn hand. Aan het einde van de stoet loopt de priester. Hij houdt het kruis omhoog met zijn beide handen vast.
Men geeft er de voorkeur aan elkaar persoonlijk gezegend paasfeest te wensen. Daarbij zegt men ‘’ido brigo’ (Gezegend Feest) of ‘Msigho Qom men Qabro’ (De Messias is uit de graf opgestaan) de andere antwoord dan ‘Sariroieth Qom'(‘Hij is waarlijk opgestaan’). De bezoekers worden getrakteerd op een drankje, koekje en bonbons en natuurlijk niet te vergeten de Paasei. Deze wordt op een unieke oude traditie gekleurd door de schillen van uien in een pan met water te koken, de eieren krijgen dan een bordeaux rode kleur. Het rode kleur symboliseert het bloed van Jezus.
Het paasei symboliseert de steen van het graf van Jozef van Arimathea waaruit Christus verrees.
Meestal blijft het bezoek niet zo lang, vijf of tien minuten. Eigenlijk als de ene komt staat de ander op. Alleen in de avonden krijg je bezoek dat langer blijft zitten. De bezoekers komen meestal onaangekondigd langs.
Bronnen: http://www.oecumene.nl/documentatie/christenen-in-het-midden-oosten/1105-de-syrisch-orthodoxe-gelovige-traditie-in-nederland-gewoonten-gebruiken-spiritualiteit
http://www.jefdejager.nl/pasen.php
http://www.petrusenpaulus.eu/paasdatum.html
http://www.mariakerkhengelo.nl/docs/vasten.pdf