Het was even trekken, maar gaandeweg de discussie ter nagedachtenis van Koos Koster, kwam het er wel uit: de geëngageerde, oecumenische benadering die de IKON-journalist kenmerkte die in 1982 werd vermoord, vind je tegenwoordig nog amper in de kranten en tijdschriften. ‘Er is voorzichtigheid in de journalistiek geslopen’, aldus Henk Jan Karsten van de journalistieke opleiding Windesheim in Zwolle.
Het debatcentrum De Poort in Kampen had donderdag 15 maart een discussie georganiseerd over de geëngageerde journalist, dominee Koos Koster die precies dertig jaar geleden stierf. De historicus Paul Werkman hield een lezing waarin hij de biografie van Koster inbracht. Koos Koster werd in 1936 geboren als één van de twaalf kinderen van de gereformeerde dominee van St. Annaparochie. Koos begon in 1957 aan zijn theologiestudie in Kampen. Hij werd preses van het geruchtmakende dispuut in de poort en introduceerde met medestudent Wielinga een frisse wind. De jonge studenten stelden ongebruikelijke thema’s aan de orde, marxisme, apartheid. Er kwamen bijzondere inleiders: Willem Bannink, Marcus Bakker, Fedde Schurer. Ze startten een kritisch blad, waar hoogleraren op afgaven. Toen het ging over de in gereformeerde kringen nog omstreden oecumene en Koos Koster zich daar sterk voor maakte, was hoon zijn deel. Maar Koster verweerde zich: ‘De inquisitie zat weer vooraan’, vatte hij de discussie samen.
Koster ging in 1963 naar Berlijn, waar hij vicaris werd bij ds. Bé Ruijs. Hij leerde er zijn oecumenische invalshoek uit te bouwen in combinatie met zijn maatschappijkritische houding en gaf daarmee ook gezicht aan de Nederlandse Oecumenische Gemeente van Berlijn. De Stasi-rapporten omschrijven Koos Koster als ‘iemand die oprecht is in zijn godsdienstige overtuiging’. Die overtuiging werd in toenemende mate op de proef gesteld, zei Werkman, toen hij geconfronteerd werd met het dogmatisme en de rigide houding van de kerken in de DDR. Hij verplaatste daarom – na weer enkele jaren in Nederland te hebben gestudeerd en gewerkt – zijn leven naar Latijns-Amerika.
Hij kwam in 1971 in Santiago (Chili) en werkte er voor een door de Wereldraad gesponsorde gemeente. Hij wilde als journalist aan de slag, maar dat lukte slecht. Na de staatsgreep door Pinochet werd hij gevangen gezet in het stadion en kwam weer vrij met behulp van de ambassade. Hij ging in 1974 naar Peru waar hij ging werken voor Hervormd Nederland en de Nieuwe Linie. Hij schreef scherpe stukken, waarin de scheidslijn tussen feit en commentaar flinterdun was. Hij werkte vooral op thema’s als mensenrechten en positiekeuzes van protestanten en rooms-katholieken ten goede en ten kwade. Hij bracht geruchtmakende reportages over bijvoorbeeld de Dwaze Moeders in Argentinië. Zijn schrijven combineerde hij met politieke actie; waarin hij verder radicaliseerde toen in 1980 bisschop Romero werd vermoord in Nicaragua. Koster en drie andere IKON-journalisten zouden het engagement uiteindelijk zelf met de dood moeten bekopen, toen ze in een hinderlaag werden gelokt en vermoord op17 maart 1982.
Koos Koster is wel getypeerd als ‘een dominee met een perskaart’. Bram Grandia van het IKON-pastoraat beaamde de typering; hij noemde zijn collega ‘een missionaris buiten de kerk, die zijn ervaringen opschreef’.
Op de vraag of een dergelijk engagement tegenwoordig nog te vinden is bij de journalist werd overwegend ontkennend geantwoord. Je biedt een breed palet aan van informatie, meende Nico Drok, lector van de Zwolse opleiding voor journalistiek. Journalistiek is een commercieel product geworden, moest chef-redactie Henry van der Wal, erkennen. Was vroeger een rendement van vijf procent misschien voldoende, nu wordt al gauw aangedrongen op een rendement van 15 tot 20 procent. De aandeelhouders wonen voor een aanzienlijk deel in het buitenland en die zijn niet geïnteresseerd in het product, behoudens de vraag of hun geld maximaal rendement oplevert. Dat kan resulteren in kopieergedrag, waarbij alle journalisten voor een hospitaal in Innsbruck gaan staan om te melden dat er geen nieuws is, aldus een bezoeker.
Foto’s: Koos Koster close-up; Koos Koster met Jan Kuiper, Hans ter Laag en Joop Willemsen, kort voordat ze vermoord werden in El Salvador.